Czym jest ryzyko kredytowe?
Ryzyko kredytowe występuje zawsze, gdy instytucja finansowa podpisuję umowę pożyczki lub kredytu. Ryzyko podejmuje nie tylko instytucja, która udziela wsparcia, ale także konsument, który z tego wsparcia korzysta. Czym dokładnie jest ryzyko kredytowe? Ryzykiem kredytowym określa się prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, w której konsument lub podmiot gospodarczy nie wywiązuje się z umowy, czyli przestaje spłacać zadłużenie.
Ryzykiem dla firmy finansowej w kontekście udzielania pożyczek i kredytów jest zatem utrata płynności finansowej kredytobiorcy. To moment, w którym klient przestaje regularnie spłacać zobowiązanie, a co gorsza jego sytuacja finansowa jest na tyle trudna, że pożyczone środki mogą nie zostać zwrócone w dłuższej perspektywie czasu.
Ryzyko kredytowe okiem konsumenta to natomiast groźba znalezienia się w położeniu, w którym konsument skorzystał ze zbyt wielu pożyczek i kredytów i posiadane dochody nie pokrywają zadłużenia. Ryzykiem niezależnym od woli konsumenta jest np. możliwość utraty zdrowia, pracy lub każda inna sytuacja, która uniemożliwi konsumentowi wywiązania się z podjętego zobowiązania finansowego. W konsekwencji konsument naraża się na dodatkowe koszty związane z karnymi odsetkami i dużym obciążeniem psychicznym.
Jakie są rodzaje ryzyka kredytowego?
Ryzyka, jakie podejmują przede wszystkim banki, nie wiążą się tylko z udzielaniem kredytów. To również inne ryzyka mogące mieć negatywny wpływ na stabilność instytucji. Rozróżniamy zatem rodzaje ryzyka kredytowego:
Ryzyko rynkowe – związane jest z aktualną sytuacją ekonomiczno-gospodarczą kraju, na którą nie ma wpływu instytucja finansowa. Wiąże się z inflacją, PKB kraju, wysokością bezrobocia itd.
- Ryzyko stopy procentowej – związane jest z wysokością inflacji i wartości pieniądza. W celu niwelowania ryzyko banki chętniej proponują klientom kredyty ze zmiennym oprocentowaniem. Stałe oprocentowanie wiąże się z wyższym ryzykiem, w szczególności, gdy stopy procentowe rosną.
- Ryzyko operacyjne – uzależnione jest od czynnika ludzkiego. Wpływ na ryzyko operacyjne mają niekompetentni i nierzetelni pracownicy, którzy mogą także celowo działać na szkodę banku lub instytucji pozabankowych.
- Ryzyko niewypłacalności – wiąże się z sytuacją, w której kontrahenci lub instytucja finansowa traci płynność finansową, lub jest niewypłacalna.
- Ryzyko czynne (aktywne) – może wystąpić w chwili strat banku w związku z nieregulowaniem płatności klientów banku (brak spłaty kredytów, marży, odsetek, prowizji).
- Ryzyko bierne (pasywne) – dotyczy wycofania przez klientów banku depozytów i lokat bankowych.
- Ryzyko pojedyncze (indywidualne) – w tym przypadku ryzykiem są pojedyncze przypadki niespłacenia w terminie kredytu lub opóźnienia w spłacie.
- Ryzyko łączne (portfelowe) – związane jest bezpośrednio z opisanym powyżej ryzykiem indywidualnym. Może oznaczać łączne ryzyko niespłacenia kredytów, jakie udziela bank lub firma pożyczkowa.
Jakie czynniki wpływają na ryzyko kredytowe?
Czynników mających wpływ na ryzyko kredytowe, które ponoszą banki i instytucje pozabankowe, jest co najmniej kilka. Ich eliminacja ma realny wpływ na minimalizowanie ryzyka kredytowego. Działania te są powodem, dla których instytucje finansowe dokładnie sprawdzają, jakiemu konsumentowi, podmiotowi gospodarczemu lub instytucji udzielają finansowania. Dzięki weryfikacji klientów instytucje finansowe starają się ograniczyć do minimum sytuacje, które mają realny wpływ na rentowność banku.
Rodzaj kredytobiorcy to jeden z podstawowych czynników, który ma wpływ na wysokość ryzyka, jakie podejmuje instytucja udzielająca kredytów lub pożyczek. Za przykład może posłużyć jednostka reprezentująca sektor finansów publicznych, której udzielenie kredytu wiąże się z dużo niższym ryzykiem, niż ma to miejsce w przypadku prywatnego inwestora. Udzielenie kredytu konsumentom również wiąże się z wyższym ryzykiem, stąd banki i firmy pożyczkowe, zanim udzielą wsparcia, dokładnie sprawdzają zdolność kredytową wnioskodawców. Wnioski osób z niską zdolnością kredytową przeważnie są odrzucane.
Wysokość kredytu lub pożyczki, a także okres kredytowania należą do czynników wpływających na wysokość ryzyka kredytowego. Im wyższy kredyt i krótszy okres zawarcia umowy, tym większe szanse, że kredytobiorca nie będzie w stanie wywiązać się z postanowień umowy. Łatwiej zatem jest otrzymać finansowanie z dłuższym okresem kredytowania.
Cel kredytowania również jest istotnym czynnikiem wpływającym na ryzyko kredytowe. Kredyty inwestycyjne są najbardziej ryzykownymi zobowiązaniami. Dlatego przedsiębiorstwa, które zaciągają kredyt na rozwój, muszą dokładnie udokumentować każdy etap przedsięwzięcia. Przedsiębiorstwu łatwiej otrzymać kredyt obrotowy.
>> Zobacz również: Jak sprawdzić zdolność kredytową – krok po kroku
Jak badany jest poziom ryzyka udzielenia pożyczki?
Każda rzetelna firma z sektora pozabankowego i każdy bank, zobligowani są do minimalizowania ryzyka kredytowego. Jeżeli konsument ubiega się o pożyczkę na raty lub kredyt musi się przygotować do badania zdolności kredytowej. Skrupulatność badania zdolności kredytowej w dużej mierze zależy od rodzaju i wysokości zobowiązania. Banki dogłębnie prześwietlają klientów, którzy ubiegają się np. o kredyt hipoteczny. W ich przypadku obliczany jest wskaźnik DTI. W mniejszym stopniu sprawdzani są potencjalni klienci wnioskujący o pożyczkę pozabankową. Niemniej jednak należy wykazać się możliwością spłaty zobowiązania w terminie.
Badanie zdolności kredytowej można podzielić na dwie części. Pierwszą z nich jest badanie ilościowe, drugą badanie jakościowe.
Na część ilościową badania zdolności kredytową składają się:
- Wysokość dochodów,
- Ilość i wysokość pozostałych zobowiązań finansowych,
- Wysokość kosztów prowadzenia gospodarstwa domowego.
W części jakościowej badania zdolności kredytowej weryfikuje się:
- Wiek konsumenta,
- Wykształcenie,
- Rodzaj dochodu i forma zatrudnienia,
- Liczba osób będąca na utrzymaniu wnioskodawcy,
- Stan cywilny,
- Historia kredytowa,
- Posiadany majątek
- Itd.
Każda instytucja finansowa ma swój własny system oceny konsumenta. Niemniej jednak jest kilka kluczowych parametrów, na które pożyczkodawcy zwracają największą uwagę. Należą do nich wysokość zarobków i pozostałych zobowiązań finansowych, a także historia spłaty poprzednich pożyczek i kredytów. Osobie z najniższą krajową dużo trudniej o otrzymanie wsparcia.
Czy konsument może wpłynąć na obniżenie ryzyka kredytowego?
Tak, konsument ma wpływ na obniżenie ryzyka kredytowego. Jedną z pierwszych rzeczy, które może zrobić konsument, zanim złoży wniosek o kredyt lub pożyczkę, jest dokładana analiza swojej sytuacji finansowej. Oprócz własnych obliczeń polegających na stworzeniu budżetu domowego może weryfikować poszczególne elementy wchodzące w skład badania zdolności kredytowej.
Niewątpliwie bardzo istotnym czynnikiem mającym wpływ na ocenę zdolności kredytowej są zarobki. W tym celu klient może starać się o podwyżkę, znaleźć lepiej płatną posadę lub podjąć dodatkowe zatrudnienie. Celem tych działań jest zwiększenie dochodów.
Kolejny krok to eliminacja obciążeń finansowych wynikających z posiadania kilku różnych zobowiązań. Kredyt gotówkowy, pożyczka ratalna, zakupy na raty, karta kredytowa, a nawet żyrowanie kredytu istotnie wpływają na to, jak instytucje finansowe postrzegają konsumenta. Najlepszym rozwiązaniem jest pozbycie się tych obciążeń, zamknięcie karty kredytowej, spłata rat itd. Jeśli na takie kroki konsument nie posiada środków, może posiłkować się kredytem konsolidacyjnym. Warto, aby każdy zastanowił się ile może pożyczyć, aby bez problemu spłacić pożyczkę lub kredyt.
Historia kredytowa również wpływa na to, czy konsument widziany jest, jako osoba rzetelna, czy pożyczkodawca może mieć podstawy do obaw. Jeżeli konsument notorycznie nie wywiązuje się ze spłaty swoich zobowiązań, każde takie zaniedbanie odnotowuje BIK. Zła historia w BIK może zniweczyć plany kredytowe.