Najniższa krajowa – co kryje się pod tym pojęciem?
Najniższa krajowa netto to inaczej płaca minimalna, czyli najniższa stawka wynagrodzenia, jaką może otrzymać pracownik. Oznacza to, że pracodawca nie może zejść poniżej tego pułapu. Takie regulacje mają miejsce od października 2002 roku, kiedy wprowadzono ustawę o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Oczywiście już wcześniej – od 1956 roku termin minimalnego wynagrodzenie wprowadzili rządzący, lecz Rada Ministrów ustalała je w drodze uchwały. W roku 1990 rolę tę przejął Minister Pracy. Obecnie płaca minimalna ustalana jest przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej do 15 września każdego roku.
Znaczenie minimalnego wynagrodzenia
Nadrzędnym celem ustalenia minimalnej stawki wynagrodzenia jest przeciwdziałanie sytuacji, w której pracownik otrzymuje niższe wynagrodzenie niż rynkowa wartość jego pracy. Inaczej mówiąc, celem ustalenia najniższej krajowej jest ochrona pracownika przed wykonywaniem pracy za zaniżone wynagrodzenie. Takie sytuacje mogą mieć miejsce, gdy pracownik ze względu na brak alternatywy zgadza się na niskie zarobki, aby utrzymać siebie i swoją rodzinę.
Pensję minimalną ustala się z góry – niezależne od poziomu kompetencji pracownika, a także pozostałych składników wynagrodzenia.
Minimalne wynagrodzenie potocznie znane jako najniższa krajowa to ważny wskaźnik, który decyduje o wysokości zarobków najniżej uposażonych pracowników. To jednak nie wszystko, na podstawie najniższego wynagrodzenia wylicza się m.in. kwoty wolne od zajęcia, zasiłki chorobowe, a także wysokość innych dodatków, świadczeń i odszkodowań (np. za pracę w godzinach nocnych, wynagrodzeniu za czas przestoju, odszkodowania za mobbing czy maksymalna wysokość odpraw pieniężnych przy zwolnieniach grupowych).
Zobacz również: Czy świadczenie 500 plus podnosi zdolność kredytową?
Ile wynosi minimalna pensja przy umowie o pracę?
W 2022 roku minimalna płaca za pracę brutto wynosiło 3 010 zł, a minimalna stawka godzinowa – 19,70 zł. Jak co roku 1 stycznia pensje minimalne rosną. Minister Rodziny i Polityki Społecznej Marlena Maląg, tak uzasadnia wprowadzane zmiany:
„W związku z inflacją wywołaną napaścią Rosji na Ukrainę i trwającą od blisko roku wojną, zdecydowaliśmy o znacznym wzroście minimalnych wynagrodzeń w 2023 r. Od 1 stycznia br. pensje minimalne wzrosły do 3490 zł. To o 480 zł więcej niż w roku poprzednim. Minimalna stawka godzinowa wzrosła z kolei z początkiem roku do 22,80 zł”.
Styczniowa podwyżka nie jest jednak ostatnią tego typu w tym roku. Kolejną zmianą będzie podniesienie stawki z dniem 1 lipca bieżącego roku do kwoty 3 600 złotych. To kwota o 590 złotych wyższa od najniższej krajowej obowiązującej w roku ubiegłym, co oznacza wzrost minimalnej pensji o 19,6 procent.
Podwójna waloryzacja wynagrodzenia w 2023 roku wynika z ustawy o minimalnym wynagrodzeniu (art. 3). W ustawie istnieje bowiem zapis, który mówi o tym, że w przypadku, gdy wskaźnik cen w roku następnym jest prognozowany na co najmniej 105% – ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej: od dnia 1 stycznia i od dnia 1 lipca.
Czy wzrost najniższej krajowej netto wpłynie na wysokość świadczeń?
Minimalna pensja w 2023 roku wzrośnie dwukrotnie. Zmiana ta ma realne przełożenie na wzrost świadczeń, jakie otrzymują pracownicy. O jakie świadczenia chodzi?
- Dodatek za wykonywanie pracy w porze nocnej – zgodnie z przepisami pracownikowi, który wykonuje swoją pracę w porze nocnej, przysługuje dodatek. Kwota dodatku można wyliczyć dzieląc minimalne wynagrodzenie przez liczbę godzin pracy nocnej w danym miesiącu. W 2023 roku dodatek za godzinę pracy w nocy będzie wynosił 20% stawki godzinowej, wynikającej z minimalnego wynagrodzenia. W 2023 roku wysokość dodatku za pracę w porze nocnej zmienią się dwa razy.
- Wynagrodzenie za przestój – w sytuacji, w której pracownik jest gotowy do pracy, a nie ma możliwości jej wykonywania, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego stanowiska, które jest określone stawką godzinową, bądź miesięczną lub 60% wynagrodzenia, gdyby swoją pracę wykonał.
- Odprawa pieniężna dla pracownika –wszyscy pracodawcy, muszą wypłacić odprawę pieniężną. Mowa o pracodawcach objętych przepisami ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn, które nie dotyczą pracowników.
Przepisy podają, ile dokładnie wynoszą stawki. W tym momencie istotne jest jednak to, że wysokość odprawy nie może przekroczyć wartości 15-krotnego wynagrodzenia miesięcznego za pracę. W 2023 roku w pierwszym półroczu nie może przekroczyć 3490 zł x 15 = 52 350 zł, a w drugim półroczu 3600 zł x 15 = 54 000 zł.
Wzrost najniższej krajowej netto wpłynie również na zdolność kredytową konsumentów. Możliwe, że zaciągnięcie kredytu gotówkowego będzie teraz nieco łatwiejsze.
Niepełny etat, a najniższa krajowa netto
Z różnych przyczyn nie wszyscy podjęliśmy zatrudnienie na pełen etat. W związku z podwyżką najniższej krajowej wzrosły również pensje osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin. Stawki wynagrodzenia wylicza się proporcjonalnie do faktycznego czasu pracy zapisanego w umowie. Obecnie pensja minimalna dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze godzin wynosi:
- 3/4 etatu: 2617,50 zł brutto (ok. 2055 zł netto),
- 1/2 etatu: 1745 zł brutto (ok. 1370 zł netto),
- 1/3 etatu: 1163 zł brutto (ok. 913 zł netto),
- 1/4 etatu: 872,50 zł brutto (ok. 710 zł netto).
Czy stawki przy umowach cywilno-prawnych również wzrastają?
Umowy cywilno-prawne nie są objęte przepisami dotyczącymi płacy minimalnej. Jednak osoby, które są zatrudnione na podstawie umowy zlecenia lub są samozatrudnione i swoje usługi świadczą w ramach działalności gospodarczej, objęte są minimalną stawką godzinową. Minimalna stawka godzinowa została ustalona w 2017 roku i podobnie jak najniższa krajowa zmienia się co roku.
W 2023 roku minimalna stawka godzinowa także wzrośnie dwukrotnie (w styczniu i w lipcu) i wyniesie:
- 22,80 zł brutto – od 1 stycznia 2023 roku,
- 23,50 zł brutto – od 1 lipca 2023 roku.
Stawka ta może się jednak różnić w zależności od wysokości opłacanych składek i zwolnienia z opodatkowania, wieku zleceniobiorcy itd. Znając wysokość stawki godzinowej, możemy wyliczyć wysokość netto w kalkulatorach, które znajdziemy w Internecie.
Umowa o dzieło, która należy do umów cywilno-prawnych nie podlega najniższej krajowej. Informacje na ten temat możemy wyczytać w Informatorze Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. A także Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Państwowej Inspekcji Pracy:
„W przypadku umowy o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła o charakterze materialnym lub niematerialnym — niezależnie od czasu oraz wysiłku, który w pracę nad nim zostanie włożony. Umowa o dzieło nie jest więc odpowiednia do regulowania stosunków, które są przedmiotem umów o pracę oraz zastępujących je w niektórych przypadkach umów zlecenia, oraz umów o świadczenie usług (do których stosuje się przepisy o zleceniu); z tego względu umowa o dzieło pozostaje poza zakresem ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę”.