Jeśli otrzymałeś propozycję pracy i pracodawca proponuje ci zatrudnienie na podstawie umowy cywilnoprawnej, powinieneś wiedzieć, co kryje się pod tą nazwą. Z drugiej strony, jeśli to ty prowadzisz firmę i chcesz kogoś zatrudnić, również powinieneś wiedzieć, jaka umowa będzie najkorzystniejsza. W tym artykule odpowiadamy, jakie ma prawa i obowiązki pracownik i zleceniodawca. Jakie są rodzaje umów cywilnoprawnych? Kiedy zawarcie umowy cywilnoprawnej nie jest możliwe do zastosowania?
Czym jest umowa cywilnoprawna i jakie są jej rodzaje?
Umowa cywilnoprawna to jedna z form zawierania umowy pomiędzy stronami. Główną cechą, która odróżnia umowę cywilnoprawną od umowy o pracę, jest brak podporządkowania pracownika pracodawcy. Innymi słowy, zleceniobiorca nie jest zatem zależny od zleceniodawcy, lub stosunek ten jest nieznaczny.
Możemy wyróżnić trzy najczęściej występujący formy umowy cywilnoprawnej. Należą do nich:
- Umowa – zlecenie,
- Umowa o dzieło,
- Kontrakt menadżerski.
W tym artykule omówimy jednak dwie pierwsze umowy, są one bowiem najpopularniejsze. Zanim przejdziemy do omawiania poszczególnych umów, wyjaśnimy, kiedy zawarcie umowy cywilnoprawnej nie jest możliwe.
Pracodawca nie może zawrzeć z pracownikiem umowy cywilnoprawnej w chwili, gdy:
- Pracownik jest podporządkowany pracodawcy,
- Zleceniodawca musi wykonywać powierzone zadania w określonym czasie pracy,
- Praca wykonywana jest w określonym miejscu,
- Zasady wykonywania pracy są jasno określone,
- Wysokość wynagrodzenia jest dokładnie sprecyzowana.
Jeżeli pracodawca określił jak, gdzie, w jakim wymiarze czasowym zadanie ma być wykonane, powinien wówczas zastosować umowę o pracę. W tym przypadku występuje bowiem duża zależność i podporządkowanie pracownika względem pracodawcy.
>> Zobacz również: Czym jest kredyt obrotowy i kiedy warto z niego skorzystać?
Umowa – zlecenie
Jedną z podstawowych umów cywilnoprawnych jest umowa zlecenie. Umowa ta może być zawarta zarówno na czas określony, jak i nieokreślony. W umowie należy ustalić dokładnie jakie czynności, czy usługi ma wykonać zleceniobiorca, w jakim czasie i na jakich warunkach. Istotnym zapisem jest brak odpowiedzialności zleceniobiorcy za ostateczny efekt wykonanych działań. Przykładem może być zlecenie prowadzenia sprawy sądowej. Zleceniobiorca (adwokat lub radca prawny) dokona wszelkich starań, aby dobrze reprezentować zleceniodawcę, ale nie może odpowiadać, za ewentualnie przegraną rozprawę sądową.
Umowa zlecenie nie musi mieć charakteru odpłatnego, tak jak ma to miejsce przy umowie o pracę. Zleceniobiorca powierzone działanie powinien wykonać osobiście, ale w szczególnych sytuacjach możliwe są odstępstwa od reguły. Cechą umowy zlecenia jest również możliwość jej rozwiązania w dowolnym momencie i przez każdą ze stron. Jeżeli jednak zleceniodawca poniesie straty w związku z niewykonaniem zlecenia, zleceniobiorca będzie za nie odpowiedzialny. Jeśli rozwiązanie nastąpi ze strony zleceniodawcy, musi on pokryć wydatki, które poniósł zleceniobiorca, a także wypłacić wynagrodzenie za część wykonanych już prac (o ile umowa jest płatna).
Każda umowa cywilnoprawna, w tym umowa zlecenie powinny być sporządzone w formie pisemnej w dwóch egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron. W umowie należy zawrzeć następujące informacje:
- Rodzaj umowy,
- Datę rozpoczęcia i zakończenia,
- Strony umowy,
- Rodzaj wykonywanej pracy – jej charakterystykę,
- Wynagrodzenia – wysokość, sposób wypłaty,
- Zapis o prawach autorskich, jeśli będzie z nich korzystał zleceniobiorca.
Umowę zlecenie może wykonywać osoba fizyczna, a także podmiot gospodarczy. Często umowa zlecenie, stosowana jest zamiennie z umową B2B. Jedną z różnic pomiędzy tymi umowami jest fakt wykonania zlecenia przez osobę fizyczną. W przypadku umowy B2B konieczne jest założenie działalności gospodarczej. Z obu umów korzystają wykwalifikowani pracownicy, którzy wykonują najlepiej płatne zawody w Polsce. Umowa zlecenie nie nakłada na zleceniobiorcę takich kosztów, jak umowa B2B, choć wiele osób w pierwszym okresie prowadzenia JDG korzysta z ulgi na start.
Umowa o dzieło
Kolejna omawiana umowa cywilnoprawna to umowa o dzieło, którą nazywa się również umową rezultatu. Przeważnie dotyczy ona jednorazowego wykonania zadania – dzieła, które jest z góry określonym rezultatem. Umowa o dzieło może być sporządzona pisemnie, ale także może być zawarta ustnie. Najważniejsze jest określenie pomiędzy stronami:
- Przedmiot umowy – dzieło i jego charakter w doprecyzowany sposób (warto podpierać się szkicem, rysunkiem, planem, czy opisem z użyciem jednostek miar lub wag),
- Strony umowy,
- Czas, w którym dzieło ma być wykonane,
- Sposób rozliczenia zużytych materiałów,
- Wysokość wynagrodzenia,
- Zasady i formy ewentualnej reklamacji,
- Prawa autorskie występujące np. w przypadku utworów.
Osoba, która podejmuje się wykonania prac, nie musi ich wykonywać osobiście, jednak jest odpowiedzialna za działania podwykonawców. W razie wad wykonawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi.
Przeważnie umowa o dzieło nie wymaga zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego. Potracenia i rozliczenia występują jednak w przypadku zatrudnienia stałego pracownika do wykonania odrębnego zadania na podstawie umowy o dzieło. W tym przypadku pracodawca potrąca składaki za ubezpieczenie społeczne i zdrowotne od sumy przychodów z umowy o pracę i umowy o dzieło. Nie dotyczy to sytuacji, kiedy pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym, macierzyńskim, lub wychowawczym.
Prawa i obowiązki wykonawcy:
- Wykonawca umowy o dzieło nie ma prac do urlopów,
- Odpowiada jedynie za rezultat końcowy (ustalone dzieło),
- Umowy cywilnoprawne, a w tym umowa o pracę nie podlega pod kodeks pracy, w związku z tym w razie uchybień strony mogą się skarżyć jedynie na drodze cywilnej,
- W przypadku zawarcia umowy o dzieło z własnym pracodawcą składki odprowadzane są tak jak przy umowie o pracę.
Umowę o dzieło może wykonać osoba fizyczna, jak również podmiot gospodarczy, oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Przedmiotem umowy jest dzieło, czyli określona w umowie rzecz materialna (wykonanie mebli, namalowanie obrazu), a także przedmiot w postaci niematerialnej (napisanie tekstu, zorganizowanie konferencji itd.).
>> Zobacz również: Rodzaj dochodu a zdolność kredytowa
Wszystko, co warto wiedzieć o umowie cywilnoprawnej – wady i zalety
Jeżeli chcesz się zatrudnić na podstawie jednej z umów cywilnoprawnych, musisz wziąć pod uwagę, że nie przysługują ci prawa pracownicze tak jak przy umowie o pracę. Nie masz zatem podstaw do tego, aby korzystać z urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego, czy wychowawczego. W przypadku, umowy cywilnoprawnej nie masz również prawa do zwolnienia lekarskiego. Jeżeli przydarzy ci się choroba, nie otrzymasz nawet części wynagrodzenia. Co więcej, przy tego typu umowach nie masz prawa do wypowiedzenia umowy, czy odprawy, tak jak ma to miejsce przy umowie o pracę. Umowa cywilnoprawna nie wlicza się także do stażu pracy.
W przypadku starania o pożyczkę online możesz mieć trudności z jej otrzymaniem. Pożyczkodawca zawsze sprawdza źródło pochodzenia dochodów. Jeżeli otrzymujesz nieregularne wynagrodzenie, twoja zdolność kredytowa będzie na niższym poziomie.
Ten rodzaj umów może generować trudności w regulowaniu kwestii spornych. Niekiedy, aby otrzymać wynagrodzenie od niekoniecznie uczciwego zleceniodawcy sprawę należy skierować do sądu. W początkowej fazie można również próbować odzyskać dług tak jak od osoby prywatnej.
Jeżeli mowa o zaletach umów cywilnoprawnych to bez wątpienia należy do nich brak określonych ram czasowych. Nie musisz wykonywać określonych prac w godzinach wytyczanych przez zleceniodawcę. Dotyczy to również miejsca wykonania zlecenia, czy dzieła. Nie zawsze musi być określone przez zleceniodawcę. Bez wątpienia za plusy umów cywilnoprawnych można uznać większą swobodę i brak kontroli.