Przedsiębiorcy praktycznie przy każdej większej transakcji finansowej podejmują ryzyko. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w której transakcja opiewa na wysoką kwotę lub zawierana jest z nieznanym dotąd kontrahentem. Jednym z kilku rozwiązań zabezpieczających w takiej sytuacji jest akredytywa. Mimo że jest to narzędzie, które chroni strony umowy przed niewypłacalnością lub nieuczciwością, nie cieszy się dużą popularnością. Jeśli jednak obawiamy się, utraty środków lub towarów, warto skorzystać z tej możliwości. W tym artykule opisujemy, czym jest akredytywa i jakie są jej rodzaje. Poznając ten instrument finansowy, możesz zabezpieczyć swoje interesy.
Akredytywa – co to?
Akredytywa to usługa finansowa stosowana w rozliczeniach krajowych i międzynarodowych, która zwiększa bezpieczeństwo transakcji handlowych. W Polsce akredytywa jest regulowana przez ustawę Prawo bankowe, szczególnie w artykułach 85 i 86. Ustawa ta reguluje również inne działania i usługi banków w tym udzielanie kredytów przez Internet. Akredytywa dokumentowa polega na zobowiązaniu banku do zapłaty określonej kwoty beneficjentowi, jeśli spełnieni określone warunki, takich jak np. dostarczenie odpowiednich dokumentów. Bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu, zobowiązuje się pisemnie do dokonania zapłaty beneficjentowi, jednak tak jak wspomnieliśmy dopiero po spełnieniu warunków określonych w akredytywie dokumentowej.
Mechanizm akredytywy jest stosunkowo prosty. Zleceniodawca, najczęściej importer, zleca swojemu bankowi otwarcie akredytywy na rzecz beneficjenta, zazwyczaj eksportera. Bank otwierający akredytywę zobowiązuje się do wypłaty środków beneficjentowi, pod warunkiem przedstawienia przez niego wymaganych dokumentów, które potwierdzają realizację zamówienia. Dokumenty te mogą obejmować faktury, listy przewozowe, certyfikaty jakości i inne dokumenty handlowe. Dopełnienie formalności jest zatem zabezpieczeniem, co pozwala na minimalizowanie ryzyko dla obu stron transakcji.
>> Zobacz również: Faktura proforma – definicja i zasady jej działania
Akredytywa musi zawierać kluczowe informacje, takie jak nazwa i adres zleceniodawcy oraz beneficjenta, kwota i waluta akredytywy, termin jej ważności oraz dokładny opis dokumentów wymaganych do realizacji wypłaty. Umowa akredytywy musi być sporządzona w formie pisemnej, co jest wymagane dla celów dowodowych.
Rodzaje akredytyw obejmują przede wszystkim akredytywę dokumentową i akredytywę pieniężną. Ponadto rodzaje akredytywy można również podzielić ze względu:
- na termin płatności (płatne za okazaniem dokumentów lub z odroczonym terminem płatności),
- rolę banku eksportera (potwierdzone i niepotwierdzone),
- charakter (przenośne i nieprzenośne, odwołalne i nieodwołalne, wiązane i gwarancyjne).
Inne metody zabezpieczania transakcji
Oprócz akredytywy przedsiębiorcy stosują różne inne mechanizmy zabezpieczające, również takie, przy których bank nie bierze udziału w roli pośrednika. Inne mechanizmy zabezpieczające kontrahentów:
- System przelewów Swift,
- Gwarancja bankowa,
- Inkaso dokumentowe,
- Faktoring,
- Kredyt eksportowy,
- Kredyt kupiecki.
Forma zabezpieczenia zależy od preferencji kontrahentów, a także stopnia zaufania, jakim się darzą. Podmioty, które się znają i współpracują ze sobą od dłuższego czasu, udzielają sobie kredytów kupieckich, przy których strony w umowie ustalają własne warunki spłaty. W przypadku zaufanych kontrahentów dochodzi nawet do prolongaty, czyli przeważnie wydłużenia okresu płatności za faktury. Niemniej jednak często dochodzi do nich, gdy firmy współpracują ze sobą od dłuższego czasu.
>> Może Cię zainteresować: Przelew zagraniczny – najważniejsze informacje
Akredytywa bankowa – rodzaje
Tak jak wspomnieliśmy, akredytywa bankowa sprawdza się szczególnie przy dużych transakcjach, gdy współpracujemy z nieznanym kontrahentem, np. zamawiamy towar z Chin. Dzięki niej możemy zminimalizować ryzyko niewypłacalności lub oszustwa. Co więcej, akredytywa bankowa staje się jeszcze istotniejsza w przypadku transakcji międzynarodowych. Różnice w przepisach prawa, a także praktykach handlowych różnych państw mogą prowadzić do nieporozumień pomiędzy kontrahentami. Akredytywa zapewnia zatem, że płatność zostanie dokonana tylko po spełnieniu z góry ustalonych warunków, co chroni interesy obu stron. W całej transakcji udział biorą na ogół dwa banki, czyli np. bank importera, który otwiera akredytywę i bank eksportera, który pośredniczy w transakcji. Można zatem powiedzieć, że oba banki są pośrednikami w transakcji i sprawują nadzór nad prawidłowym przebiegiem i rozliczeniem transakcji.
W zamian za zwiększenie bezpieczeństwa możemy się jednak spodziewać wyższych kosztów niż w przypadku innych form płatności. Zleceniodawca ponosi opłaty za otwarcie akredytywy oraz dodatkowe koszty związane z weryfikacją (czy też tłumaczeniem) dokumentów. Wydatki te są jednak uzasadnione, gdyż akredytywa w znacznym stopniu obniża ryzyko finansowe.
>> Sprawdź także: Ryzyko kredytowe i jego wpływ na otrzymanie pożyczki?
Akredytywa dokumentowa
Akredytywa dokumentowa to forma płatności, w której bank zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty. Działa na zlecenie klienta, który akredytywę otworzył. Bank wypłaca środki jedynie, gdy beneficjent przedstawi wymagane dokumentów. Dokumenty te potwierdzają wykonanie umowy handlowej.
Akredytywa pieniężna
Akredytywa pieniężna to kolejna forma zabezpieczenia płatności w transakcjach handlowych. Bank, działając na zlecenie klienta, zobowiązuje się do dokonania zwrotu określonej kwoty. Wypłata następuje na rzecz beneficjenta, który musi spełnić określone warunki. Akredytywa ta obejmuje również skup weksli trasowanych. W procesie uczestniczą dwa banki: bank otwierający akredytywę oraz bank beneficjenta. Główna różnica pomiędzy akredytywą dokumentową i pieniężną to sposób rozliczenia się stron. Przy akredytywie dokumentowej bank zleceniodawcy dokonuje zapłaty dostawcy określonej sumy pieniędzy. Natomiast przy akredytywie pieniężnej to bank pośredniczący, wypłaca środki beneficjentowi akredytywy. Po czym bank zleceniodawcy zwraca pieniądze bankowi, który pośredniczy.
Inne rodzaje akredytywy
Ponadto możemy wyróżnić następujące rodzaje akredytywy:
- Płatna za okazaniem – bank natychmiast realizuje płatność po otrzymaniu odpowiednich dokumentów. Zanim to jednak nastąpi, musi najpierw upewnić się, że dokumenty są zgodne z obowiązującymi regulacjami dotyczącymi akredytyw.
- Z odroczonym terminem płatności – z płatnością kredytową. Zawiera klauzulę zobowiązującą bank do wypłaty ustalonej kwoty beneficjentowi, nawet po upływie terminu ważności akredytywy. Klient ponosi dodatkowe koszty, ponieważ płatność realizowana jest bez przedłużania tego terminu.
- Odnawialna lub rewolwingowa – stosowana przy regularnych dostawach jednolitego towaru między eksporterem a importerem. Jest ważna do ustalonej kwoty przez dany okres, odnawiając się automatycznie na określony czas.
- Zaliczkowa lub z czerwoną klauzulą – umożliwia beneficjentowi otrzymanie zaliczki przed spełnieniem wszystkich warunków umowy. Wypłata ta odbywa się na ryzyko zleceniodawcy lub banku importera, co oznacza, że nie wymaga dodatkowego zabezpieczenia.
- Przenośna – beneficjent ma prawo przenieść całość lub część uprawnień na rzecz innej osoby, lub firmy.
- Negocjacyjna – bank pośredniczący sprawdza zgodność przedstawionych dokumentów z zapisami umowy akredytywy i wypłaca środki dostarczone przez importera.
- Odwołalna – bank beneficjenta może odwołać lub zmienić zobowiązanie do chwili, gdy bank pośredniczący uzna dokumenty.
- Nieodwołalna – bank nie może jej odwołać ani zmienić.
Możemy jeszcze wyróżnić akredytywę zabezpieczającą, czy akceptacyjną. Zabezpieczenia te rozróżnia się ze względu na formę płatności, uprawnienia banków czy zakres ich działania. Każda firma, która chce skorzystać z akredytywy, powinna dowiedzieć się, który jej rodzaj będzie dla niej najkorzystniejszy. Jeśli w danej firmie nie ma specjalisty, który jest w stanie dobrać akredytywę do potrzeb transakcji, warto skonsultować się ze specjalistą w swoim banku. Dzięki temu przedsiębiorstwo będzie miało dużo większe szanse na odpowiednie zabezpieczenie transakcji. Na podobnych zasadach korzysta się z usług doradcy finansowego przy doborze kredytu hipotecznego, kredytu inwestycyjnego, czy kredytu konsumenckiego. Jeśli w grę wchodzą wyższe stawki, warto zabezpieczyć się podwójnie.
Akredytywa a inkaso
Wiele firm decyduje się zamiast akredytywy na inkaso. Inkaso jest to proces, w którym bank zbiera należności od dłużnika w imieniu wierzyciela. W przeciwieństwie do akredytywy, inkaso nie gwarantuje płatności, bank działa jedynie jako pośrednik. Przekazuje dokumenty i żąda zapłaty, ale nie bierze na siebie ryzyka finansowego. Innymi słowy, przy inkasie wierzyciel przekazuje dokumenty do swojego banku, który następnie wysyła je do banku dłużnika. Dłużnik musi uiścić należność, aby otrzymać dokumenty. Tak jak przy akredytywie, tak i przy inkasie, możemy wyróżnić kilka ich form, takich jak inkaso dokumentowe czy inkaso bezdokumentowe.