Brak spłaty zadłużenia jest sytuacją uciążliwą zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika. Zdarza się, że dłużnik, choć planował spłacić swoje zobowiązanie w terminie, z różnych powodów nie może tego zrobić. Wierzyciel skoro wywiązał się z umowy i dostarczył towar lub wykonał usługę, musi otrzymać zapłatę. Bywa jednak, że pomimo próśb i ponagleń dłużnik nie wywiązuje się ze swojego obowiązku. Wierzyciel, aby wyegzekwować należną mu zapłatę, na ogół wszczyna proces windykacji należności. Zdarza się, że ze względu na niepowodzenie sprawa trafia do sądu. Zanim jednak wierzyciel sądownie będzie chciał odzyskać swoje pieniądze, może złożyć wniosek o wyjawienie majątku dłużnika. W jakich sytuacjach można wnosić o wyjawienie majątku i czy dotyczy tylko dłużników? Czym dokładnie jest ten proces i kto może złożyć wniosek w sądzie? Wyjaśniamy w artykule.
Czym jest wyjawienie majątku?
Wyjawienie majątku dłużnika jest procesem, który stosuje się w trakcie przeprowadzania postępowania egzekucyjnego. Przeprowadzenie tego procesu inicjowane jest głównie na wniosek wierzyciela. Zdarza się jednak, że proces ten zostanie przeprowadzony na wniosek sądu – jeśli wszczęte jest postępowanie egzekucyjne z urzędu, a także na wniosek komornika, prokuratora lub organizacji pozarządowej. Z koniecznością wyjawienia majątku możemy się także spotykać, gdy ujawnienia składników majątku zażąda Urząd Skarbowy. Na ogół do takich sytuacji dochodzi w przypadku kontroli skarbowych.
Wniosek o wyjawienie majątku dłużnika można złożyć przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, w trakcie jego trwania, a także po jego zakończeniu. Można zatem powiedzieć, że o wyjawienie majątku można wnosić na każdym etapie postępowania egzekucyjnego.
O czym informuje wierzyciela przeprowadzone wyjawieniu majątku? Dzięki wyjawieniu majątku dłużnika wierzyciel dowie się, jakim majątkiem dysponuje dłużnik, co wchodzi w jego skład i gdzie majątek się znajduje. Wierzyciel lub komornik upewni się zatem jakie nieruchomości, pojazdy, czy inne składniki majątku są w posiadaniu dłużnika. Za składniki majątku uważa się także papiery wartościowe, udziały w jednostkach gospodarczych, czy środki pieniężne.
Bardzo często wyjawienie majątku mylone jest z oświadczeniem majątkowym. Do corocznego składania oświadczenia majątkowego zobligowani są urzędnicy państwowi, parlamentarzyści i osoby na kierowniczych stanowiskach państwowych, w tym również kadra kierownicza banków państwowych, a także radni i żołnierze. Oświadczenie majątkowe nie jest zatem równoznaczne z wyjawieniem majątku, które przeprowadza sąd na wniosek wierzyciela, czy komornika. Obowiązek ten spoczywa bowiem na zupełnie innej grupie osób.
Wyjawienie majątku można przeprowadzić zgodnie z art. 913 Kodeksu Postępowania Cywilnego, w przypadku gdy wierzyciel:
1) uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swojej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy;
2) po uzyskaniu tytułu wykonawczego wezwał dłużnika do zapłaty stwierdzonej nim należności listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a dłużnik nie spełnił świadczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty.
Jak przebiega proces wyjawienia majątku?
Niezależnie od tego, czy wierzyciel odzyskuje dług od osoby prywatnej, czy od przedsiębiorcy proces ten przebiega w wielu etapach. Posłużymy się przykładem braku spłaty darmowej chwilówki. Jeżeli konsument pożyczył pieniądze, powinien zwrócić je w ustalonym w umowie terminie np. w ciągu 30 dni. Pożyczkobiorca nie zgromadził jednak odpowiedniej kwoty i nie zrobił przelewu na rzecz pożyczkodawcy. Po krótkim czasie firma pożyczkowa wyśle do konsumenta wiadomość z ponagleniem. Gdy konsument nie zareaguje, pożyczkodawca rozpocznie proces tzw. windykacji miękkiej. Oznacza to, że zadzwoni, napisze, wyśle monity do konsumenta, z prośbą o spłatę zadłużenia. Jeśli pożyczkobiorca nadal nie będzie się wywiązywał ze swojego obowiązku, firma pozabankowa dostarczy dłużnikowi przedsądowe wezwanie do zapłaty. Niestety nawet takie pismo nie gwarantuje, że pożyczkobiorca wywiąże się z postanowień zawartej umowy. Jeżeli proces odzyskania należności bezskutecznie rozciąga się w czasie pożyczkobiorca z pewnością złoży wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej.
Już przed skierowaniem sprawy do sądu wierzyciel może złożyć wniosek o wyjawienie majątku. Wniosek należy złożyć w sądzie właściwym dla zamieszkania dłużnika. Koszt złożenia wniosku to 200 złotych. We wniosku należy podać dane dłużnika i wierzyciela, a także dokładnie uzasadnić powód złożenia pisma. Do wniosku należy także dołączyć odpowiednie załączniki. Rodzaj załączników zależy od etapu, na którym znajduje się egzekucja komornicza. Najważniejsze we wniosku – oprócz wymogów formalnych jest udowodnienie, że pomimo podjętych kroków – w tym wysłanie nakazu zapłaty, czy przeprowadzanej egzekucji, dłużnik nie zwrócił wierzycielowi należności.
Jak wygląda postępowanie o wyjawienie majątku?
Jeżeli sąd przyjmie wniosek do rozpoznania, wyznaczy termin posiedzenia, na którym powinni stawić się zarówno wierzyciel, jak i dłużnik. Warto zaznaczyć, że brak stawiennictwa stron po poprawnym dostarczeniu powiadomienia i nieusprawiedliwienie nieobecności nie zatrzyma postępowania. Oznacza to, że nawet jeśli wierzyciel lub dłużnik nie pojawią się na posiedzeniu, sąd nie wstrzyma postępowania w sprawie wyjawienia majątku.
Obowiązkiem dłużnika jest sporządzić wykaz swojego majątku. Należy podkreślić, że dłużnik będzie odpowiadał pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Zadaniem dłużnika jest zatem ujawnienie wszystkich składników swojego majątku włącznie z określeniem ich miejsca np. nieruchomość w miejscowości XYZ na ul. ABC itd. Co więcej, dłużnik musi również przedstawić wierzytelności i inne prawa, które mu przysługują. Konieczne jest także złożenie przyrzeczenia, że udostępnione informacje są zgodne z prawdą.
Złożenie fałszywego wykazu majątku jest przestępstwem uregulowanym w Kodeksie karnym.
Art. 300 § 1 Udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela
Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Podsumowanie
W przypadku, gdy dłużnik nie wywiązał się z umowy, w tym nie zapłacił za fakturę, nie zwrócił pożyczki bez BIK lub nie oddał pożyczonego przedmiotu, wierzyciel może egzekwować swoje należności w kilku etapach. Początkowo przeważnie są to zapytania i prośby w formie mailowej, telefonicznej i listownej. Terminowa spłata zobowiązań jest bardzo istotna. Dla każdego wierzyciela zwrot należnych mu środków jest np. gwarancją ciągłości finansowej, czy wypłacalności. Przedsiębiorca, który boryka się z niezapłaconymi fakturami od kilku kontrahentów, może mieć trudności w realizacji własnych płatności, czy zamówień. Z pewnością pomocnym narzędziem jest podatkowa ulga na złe długi. Oczywiście, aby z takiej ulgi skorzystać, należy przestrzegać ustalonych terminów.
Wyjawienie majątku jest zatem kolejną formą przywołania dłużnika do spełnienia swojego obowiązku. To szczególnie przydatne narzędzie w przypadku nieuczciwych dłużników, którzy celowo uchylają się od spłaty. Groźba pozbawienia wolności jest na ogół motywacją do zwrotu swoich długów.