Kwestia należności alimentów od zawsze wzbudza sporo emocji, a także napięć i konfliktów. Przeważnie alimenty kojarzone są z koniecznością przekazania środków na rzecz dzieci. Jednak to nie jedyna sytuacja, w której sąd może orzec o konieczności ich płacenia. Spora część osób znając swoje prawa i obowiązki, samodzielnie decyduje się na wsparcie w utrzymaniu najbliższych. Kiedy i w jakiej sytuacji należą się alimenty? Kto może się ich domagać? W jakich 3 przypadkach należą się alimenty? Odpowiadamy.
Czym są alimenty?
Sama w sobie definicja alimentów nie występuje w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Kodeks mówi jednak o obowiązku alimentacyjnym. Jednak warto poznać znaczenie słowa alimenty zamieszczone w słowniku PWN. Alimenty wywodzą się z łacińskiego słowa alimentum, które oznacza pokarm, alare natomiast oznacza, karmić, żywić. Zatem alimenty oznaczają „obowiązkowe świadczenie pieniężne na rzecz tych osób z rodziny, które nie są w stanie utrzymać się same”.
Wracając jednak do Kodeksu rodzinno-opiekuńczego, obowiązek alimentacyjny:
Art. 128. [Treść obowiązku alimentacyjnego]
Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Z przepisów prawa jasno wynika, że obowiązek alimentacyjny, czyli alimenty dotyczą nie tylko dostarczenia środków do życia, ale także środków wychowania. Co to oznacza? Jak czytamy w pozostałych art. omawianego kodeksu, za środki wychowania uznaje się również zaspokojenie potrzeb osoby uprawnionej. Dotyczy to nie tylko podstawowych potrzeb takich jak wyżywienie, ale także związanych z kształceniem, kosztami leczenia i rehabilitacji, ubraniem i kosztami mieszkaniowymi.
Kolejną kwestią, którą należy poruszyć, jest również czas, w którym należy wypełniać obowiązek alimentacyjny. Alimenty dotyczą zaspokojenia potrzeb bieżących, co oznacza, że nie działają wstecz. Nie oznacza to jednak, że nie można ubiegać się o dopełnienia obowiązku za okres przeszły, czyli za czas sprzed złożenia wniosku. Jednak w tym przypadku należy wykazać, że dane potrzeby uprawnionej do alimentów osoby nie zostały zaspokojone.
W cytowanym powyżej art. 128 kodeksu rodzinno-opiekuńczego ustawodawcy podkreślają również, że obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Alimentów można się zatem domagać od najbliżej rodziny (ojciec, matka, dzieci, mąż, żona, a także rodzeństwo).
>> Zobacz również: Pożyczka od rodziny – czy to dobry pomysł?
3 przypadki, w których należą się alimenty
Tak naprawdę przypadków, w których można ubiegać się o alimenty, jest nieco więcej. Jednak najczęściej kojarzą się nam z koniecznością zaspokajania obowiązku alimentacyjnego względem dzieci. Ponadto do najczęściej występujących sytuacji, w których występuje obowiązek uiszczania alimentów to obowiązek wobec byłej żony lub męża, a także wobec rodziców. Jednak w tych dwóch przypadkach muszą wystąpić specyficzne warunki. Przede wszystkim osoby te muszą wykazać, że nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb. Kto jeszcze może ubiegać się o zasądzenie alimentów? Do osób uprawnionych należą również:
- Matki dzieci pozamałżeńskich w okresie ciąży i porodu,
- Osoby, które są związane stosunkiem przysposobienia, czyli np. te, które uznały dziecko za swoje,
- Powinowaci – tylko dzieci macochy i ojczyma i odwrotnie.
Tak jak wspomnieliśmy, w przypadku wymienionych osób muszą zaistniej specjalne okoliczności, a przede wszystkim osoba musi żyć w niedostatku. Innymi słowy, osoba, która ubiega się o alimenty, nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb – w całości bądź w części. Co więcej, potrzeby te muszą być usprawiedliwione i dotyczą warunków normalnego bytowania odpowiedniego do wieku i stanu zdrowia.
Alimenty na dziecko
Najszerszy zakres uprawnień dotyczy alimentów na dziecko. Poza przypadkiem obowiązku alimentacyjnego względem dziecka wszystkie osoby, którym przysługują w świetle prawa alimenty, muszą wykazać się niedostatkiem. Zapis ten jednak nie wymaga od dziecka małoletniego udowodnienia swojej sytuacji materialnej. Obowiązkiem rodzica jest zapewnienie dziecku utrzymania na odpowiednim poziomie. Co więcej, nie tylko do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, lecz do chwili, gdy będzie mogło utrzymać się samodzielnie. Przykładem jest kontynuacja edukacji na studiach wyższych.
Art. 133. [Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka]
Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Największe kontrowersje dotyczące alimentów na dziecko dotyczą ich kwoty. Błędne jest przekonanie, że rodzice dzielą się kosztami utrzymania dziecka po połowie. Istotne znaczenie ma bowiem zaangażowanie w rodzica w wychowanie potomstwa. Osobiste starania są bowiem formą wypełnienia obowiązku alimentacyjnego. Jak się zatem liczy wysokość alimentów na dziecko?
Wysokość alimentów liczona jest na podstawie realnych i rzeczywistych kosztów utrzymania dziecka. Rodzic, który sprawuje opiekę, musi zatem przedstawić i udokumentować w sądzie wszystkie rachunki, faktury, bilety, paragony itd. za wszystkie ponoszone wydatki. Musi zatem prowadzić dokładny budżet domowy, by oszacować wysokość wszystkich kosztów. Niekiedy konieczne jest przedstawienie wyciągu z konta bankowego. Na koszty te składają się koszty wyżywienia, kształcenia (korepetycja, zajęcia dodatkowe), transportu, zdrowia, rozrywki w tym wyjazdów wakacyjnych itd. Uzyskana kwota dzielona jest kolejno na rodziców. Rodzic, który w mniejszym stopniu angażuje się w wychowanie dziecka, ponosi przeważnie wyższe koszty.
Alimenty na rodzica
Drugą występującą sytuacją, w której można domagać się alimentów, jest życie w niedostatku rodzica bądź innego członka bliskiej rodziny. Należą do nich również dziadkowie, czy rodzeństwo. W tej sytuacji konieczne jest jednak udowodnienie, że osoba ubiegająca się o alimenty żyje w niedostatku. Czym jest ten niedostatek? To sytuacja, w której osoba nie ma środków własnych do zaspokojenia jej podstawowych potrzeb. Otrzymanie świadczeń pielęgnacyjnych, czy nawet renty rodzinnej i emerytury nie przekreślają szans na alimenty. Co więcej, o spełnienie obowiązku alimentacyjnego można się również domagać od adoptowanych dzieci, a nawet wobec dzieci przysposobionych (dzieci z poprzedniego małżeństwa męża lub żony).
>> Zobacz również: Waloryzacja emerytur w 2024 roku – sprawdź wyliczenia
Alimenty na żonę i męża
Kolejną sytuacją, kiedy występuje obowiązek alimentacyjny, jest ta, w której jeden z małżonków w trakcie trwania małżeństwa nie posiada własnych środków pieniężnych. Jeśli mąż lub żona opiekują się dziećmi i domem, lub ich sytuacja zdrowotna nie pozwala na pracę zarobkową, mogą żądać alimentów. Obowiązek alimentacyjny występuje również wtedy, gdy małżeństwo jest w separacji lub trakcie unieważniania małżeństwa. Co więcej, o alimenty można się również ubiegać po orzeczeniu rozwodu. Osoba starająca się o alimenty może otrzymywać nawet najniższą krajową i być w trakcie sałaty pożyczek online, a i tak decyzja sądu może być przychylna. O alimenty może ubiegać się także mąż lub żona, nawet gdy nie żyją w niedostatku, jeśli małżeństwo zostało zakończone z orzeczeniem o winie.
3 przypadki, w których należą się alimenty. Podsumowanie
Obowiązek alimentacyjny występuje w różnych sytuacjach, nie tylko w przypadku podzielenia opieki nad dzieckiem. Jeśli rodzice, dziadkowie, czy nawet rodzeństwo żyją w niedostatku, mogą zwrócić się do sądu o przyznanie alimentów od najbliższej rodziny. Obowiązek alimentacyjny może występować czasowo, do momentu poprawy sytuacji materialnej ubiegającego się o nie.