Małżeństwo to nie tylko romantyczny związek dwojga ludzi, którzy chcą spędzić ze sobą resztę życia. To także zobowiązanie prawne, które wiąże się z wieloma konsekwencjami, zarówno w czasie trwania małżeństwa, jak i w przypadku jego rozwiązania. W Polsce obowiązuje bowiem domniemanie, że małżonkowie posiadają wspólność majątkową. W związku z tym jedną z najważniejszych kwestii, które należy uregulować przed lub po ślubie, jest sposób zarządzania majątkiem małżonków. Należy zatem rozważyć, czy chcemy, aby nasze dobra, a także długi były wspólne, czy jednak osobne? Czy mamy prawo do połowy tego, co zarobiła nasz partner? Czy możemy swobodnie dysponować naszymi pieniędzmi i rzeczami? Jaką mamy ochronę w przypadku rozwodu lub śmierci? Jak widać, pytań jest naprawdę sporo i warto znać na nie odpowiedzi, zanim podpiszemy akt ślubu.
Czym jest wspólność majątkowa?
Decyzja o zawarciu związku małżeńskiego, dla wielu osób, jest jedną z poważniejszych decyzji, którą podejmują w życiu. Za decyzją tą stoi bowiem szereg obowiązków i praw. W chwili podpisaniu aktu małżeństwa w urzędzie stanu cywilnego lub w kościele (ślub konkordatowy) pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa. Wspólność majątkowa określona jest dokładnie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z dnia 25 lutego 1964 roku.
Art. 31. [Wspólność ustawowa; majątek wspólny]
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Z samej ustawy wynika zatem, że małżonkowie, którzy nie postanowili uchwalić rozdzielności majątkowej, posiadają majątek wspólny, a także majątek osobisty. Majątek osobisty nie wchodzi w skład majątku wspólnego.
Co zatem wchodzi do wspólności majątkowej? Wyjaśnia to:
§ 2 art. 31. kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Do majątku wspólnego należą w szczególności:
pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;
środki zgromadzone na koncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (OIPE) oraz na subkoncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym każdego z małżonków.
Czym jest majątek osobisty małżonka i co wchodzi w jego skład?
Tak jak wspomnieliśmy powyżej, nie wszystko można zaliczyć do majątku wspólnego. Dobra, które nie wchodzą do wspólności majątkowej noszą miano majątku osobistego. Do majątku osobistego należą zatem:
- Przedmioty, które małżonkowie nabyli przed zawarciem małżeństwa. Dotyczy to również roszczeń i wierzytelności.
- Przedmioty, które zostały nabyte przez dziedziczenie, darowiznę lub zapis. Również świadczenia pochodzące z tytułu zachowku. Jeżeli spadkodawca lub darczyńca nie zaznaczył, że mają wejść do wspólności majątkowej.
- Samochód, ubrania, biżuteria, które służą do zaspokajania potrzeb wyłącznie jednego z małżonków i cele te nie są związane z potrzebami rodziny.
- Prawo użytkowania lub służebność osobista, które należą do praw niezbywalnych.
- Wszelkie przedmioty, które małżonek otrzymał z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała, z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub wywołania rozstroju zdrowia. Dotyczy to roszczenia, jak i sumy pieniężnej uzyskanej w procesie sądowym.
- Choć wynagrodzenie za pracę należy do wspólności majątkowej to wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jest już majątkiem osobistym każdego z małżonków,
- Otrzymane przedmioty majątkowe z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków w dziedzinie naukowej, sportowej i artystycznej,
- Prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, a także prawa autorskie i prawa pokrewne,
- Surogaty, czyli przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego. Przykładem mogą być pieniądze otrzymana w zamian za sprzedaż samochodu (nabyty przed zawarciem małżeństwa), który należał do majątku osobistego małżonka.
Jakie znaczenie ma wspólność majątkowa w małżeństwie?
Nie da się ukryć, że wspólność majątkowa to najczęstszy ustrój majątkowy Polskich małżeństw. Oznacza on, że małżonkowie są współwłaścicielami wszystkiego, co nabyli w czasie trwania małżeństwa, niezależnie od tego, kto dobro kupił lub kto zarobił. Dotyczy to zarówno majątku ruchomego, jak i nieruchomego, a także praw i roszczeń. Wspólność majątkowa ma duże znaczenie dla sytuacji prawnej i finansowej małżeństwa, jak i w przypadku jego rozwiązania.
Wspólność majątkowa oznacza, że małżonkowie mogą swobodnie korzystać z majątku wspólnego, ale także muszą ponosić odpowiedzialność za wspólne zobowiązania. Małżonkowie często pytają, czy muszą spłacać kredyt konsumencki, który został zaciągnięty przez współmałżonka? A także, czy w ogóle można wziąć kredyt bez zgody współmałżonka?
Wiele osób dodatkowo decyduje się na założenie wspólnego konta bankowego, tak by jeszcze bardziej uprościć wspólne rozliczenia. Należy pamiętać jednak o tym, że małżonkowie objęci wspólnością małżeńską odpowiadają za swoje długi.
Kiedy ustaje wspólność majątkowa?
Wspólność majątkowa zostanie ustanowiona odgórnie w momencie zawarcia związku małżeńskiego. Jednak coraz częściej możemy się spotkać z ustanowieniem rozdzielności majątkowej. Umowa o rozdzielności majątkowej, nazywana jest intercyzą i wymaga od notariusza sporządzenia aktu notarialnego. W umowie tej strony ustalają, w jaki sposób będą zarządzali majątkiem. Intercyzę można sporządzić zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i w trakcie jego trwania.
Rozdzielność majątkową można uzyskać także w sądzie. Wspólność majątkowa ustanie wówczas, gdy sąd orzeknie separację, rozwód lub ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków.
Podsumowanie
Każda para, która decyduje się na zawarcie związku małżeńskiego, powinna się zastanowić i wspólnie ustalić, który wariant ustroju małżeństwa jest dla niej odpowiedni. Niekiedy, gdy jeden z małżonków ma skłonności do hazardu, podejmuje ryzykowne inwestycje lub nadmiernie korzysta z pożyczek bez BIK, wspólnota majątkowa może być kłopotliwa. W takim przypadku skorzystanie z możliwości spisania intercyzy będzie dużo korzystniejsze. Jak wiadomo, problemy finansowe są jedną z najczęstszych przyczyn kłótni w związku. Co więcej, często niegospodarność jest przyczyną rozwodów. Dzięki zapobiegliwości można uchronić swój majątek przed koniecznością spłacania nieswoich długów. Należy również podkreślić, że zdarzają się sytuacje, w których jeden z małżonków zobowiązany jest do płacenia alimentów na rzecz byłego małżonka. Do takich sytuacji dochodzi, gdy np. jeden z małżonków zajmował się domem, a drugi rozwijał się zawodowo.