W dzisiejszych czasach praca najemna to jedna z podstawowych form zatrudnienia. Świadczymy usługi na rzecz pracodawcy, a w zamian otrzymujemy wynagrodzenie. Jednak wynagrodzenie to nie tylko tradycyjna pensja wypłacana w formie pieniężnej. Coraz częściej pracodawcy decydują się na różnorodne formy gratyfikacji dla pracowników. Obok standardowej wypłaty na konto, pojawiają się świadczenia w naturze, dodatkowe usługi czy przywileje. Wszystko po to, by zatrudnieni czuli się docenieni i zmotywowani do wydajnej pracy. Świadczenia niepieniężne mogą przybierać różne formy – od darmowych obiadów w firmowej stołówce, przez prywatną opiekę medyczną, po służbowy samochód. Co można zaliczyć do świadczeń w naturze? Kto może ich oczekiwać? Czy świadczenia w naturze podlegają opodatkowaniu?
Czym są świadczenia w naturze?
Świadczenia w naturze to niepieniężne formy wynagrodzenia otrzymywane przez pracowników od pracodawców. Mogą one przybierać różne postaci – od darmowych posiłków, przez służbowe samochody, po zniżki na towary i usługi firmy.
Podstawą prawną świadczeń w naturze jest art. 12 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z nim, za przychód ze stosunku pracy uznaje się również wartość świadczeń w naturze lub ich ekwiwalenty.
Art. 12. Przychody ze stosunku pracy i im podobne
Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Wartość świadczeń w naturze co do zasady wlicza się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Istnieją jednak wyjątki. Przykładowo do podstawy wymiaru składek nie są wliczane posiłki.
Pracodawca ma obowiązek wycenić świadczenia w naturze według ich wartości rynkowej. Jeśli nie jest to możliwe, stosuje się ceny określone przez właściwe organy. Świadczenia w naturze mogą stanowić ciekawe uzupełnienie tradycyjnego wynagrodzenia pieniężnego. Pozwalają pracownikom korzystać z dodatkowych przywilejów i udogodnień.
>> Ciekawy temat: Zapomoga – kto i kiedy może z niej skorzystać
>> Sprawdź: Czy podwyżka inflacyjna to obowiązek pracodawcy?
Co może być świadczeniem w naturze?
Katalog możliwych świadczeń w naturze jest otwarty, ustawodawca wskazał jedynie przykładowe ich rodzaje. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychód ze stosunku pracy uznaje się m.in. wartość pieniężną świadczeń w naturze. Ustawa wymienia następujące przykłady:
- Używanie mieszkania lub nieruchomości należących do pracodawcy,
- Używanie samochodu służbowego do celów prywatnych,
- Darmowe posiłki lub napoje,
- Preferencyjne ceny na towary lub usługi oferowane przez pracodawcę.
Powyższe wyliczenie ma jedynie charakter przykładowy. Świadczeniem w naturze może być więc każda niepieniężna forma wynagrodzenia, np.:
- Darmowe bilety na wydarzenia kulturalne lub sportowe,
- Pakiety medyczne lub ubezpieczenia na życie opłacane przez pracodawcę,
- Możliwość korzystania ze służbowego sprzętu elektronicznego do celów prywatnych,
- Darmowe szkolenia lub kursy podnoszące kwalifikacje,
- Vouchery lub bony upominkowe do wykorzystania u partnerów firmy.
Kluczowe jest, aby świadczenie stanowiło dla pracownika korzyść majątkową, którą można wycenić według wartości rynkowej. Pracodawca zobligowany jest do oszacowania wartości przyznanych świadczeń w naturze i doliczenia jej do podstawy wymiaru składek. Wyjątki od tej zasady określają przepisy ustaw podatkowych i ubezpieczeniowych. Dotyczą one m.in. posiłków regeneracyjnych, świadczeń bhp czy niektórych świadczeń ze stosunku pracy.
Świadczenia w naturze mogą stanowić atrakcyjne uzupełnienie tradycyjnego wynagrodzenia pieniężnego. Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni jednak dobrze orientować się w regulacjach prawnych w tym zakresie. Warto dokładnie je rozważyć. Pracownik, który chętnie przyjmuje część wynagrodzenia w formie świadczeń rzeczowych może tym sposobem przekreślić swoje szanse na skorzystanie z produktów finansowych. Pracownik chcąc pozyskać kredyt konsumencki, musi zdawać sobie sprawę, że bank sprawdzi jego zdolność kredytową. Im niższe dochody wykaże potencjalny kredytobiorca, tym ma mniejsze szanse na dodatkową gotówkę.
>> Może Cię się przydać: Dochód a przychód – najważniejsze różnice
>> To Ci się przyda: Czy mam szansę na pożyczkę przy niskiej zdolności kredytowej?
Świadczenia w naturze a podatek
Świadczenia w naturze stanowią przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych lub prawnych. Zarówno umowy barterowe, jak i jednostronne nieodpłatne świadczenia wymagają rozliczenia podatkowego.
Podatnik otrzymujący świadczenie niepieniężne musi ustalić, czy stanowi ono przychód podlegający opodatkowaniu. Następnie powinien wycenić wartość świadczeń według cen rynkowych dla dóbr lub usług tego samego rodzaju i gatunku. Wycena musi uwzględniać stan, stopień zużycia oraz czas i miejsce otrzymania świadczenia.
W przypadku świadczeń nieodpłatnych, takich jak usługi wchodzące w zakres działalności podatnika, stosuje się ceny oferowane innym odbiorcom. Dla zakupionych usług przyjmuje się ceny zakupu. Udostępnienie lokalu wycenia się według stawek czynszu najmu. Pozostałe świadczenia wycenia się według cen rynkowych dla dóbr lub usług tego samego rodzaju.
Prawidłowa wycena świadczeń w naturze jest obowiązkiem podatnika. Musi on móc wykazać, dlaczego przyjął daną metodę wyceny. Ustaloną wartość świadczenia należy ująć w ewidencji podatkowej pod odpowiednią datą jako przychód podlegający opodatkowaniu.
>> Ważne: Koszty uzyskania przychodu – 4 rzeczy, które musisz wiedzieć
Świadczenia w naturze często występują w działalności gospodarczej i wymagają szczególnej uwagi przy rozliczeniach podatkowych. Nieprawidłowa wycena lub pominięcie takich przychodów może skutkować zarzutami ze strony organów podatkowych. W momencie, gdy zorientujemy się, że nasze rozliczenie jest błędne, konieczne jest napisanie czynnego żalu.
Świadczenia rzeczowe a Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych
Świadczenia w naturze finansowane ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS) podlegają specjalnym regulacjom podatkowym i składkowym. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 67 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, świadczenia te są zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym pod pewnymi warunkami:
- Świadczenie jest przekazywane pracownikowi,
- Ma charakter świadczenia pieniężnego lub rzeczowego (z wyłączeniem talonów, bonów itp.),
- Świadczenie jest związane z finansowaniem działalności socjalnej,
- Źródłem finansowania są w całości środki ZFŚS lub funduszy związków zawodowych.
Jeśli powyższe warunki są spełnione, to świadczenia w naturze finansowane z ZFŚS, takie jak paczki świąteczne, wczasy pod gruszą, bilety na imprezy kulturalne itp. są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Natomiast co do oskładkowania, to zgodnie z art. 19 ust. 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wartość świadczeń w naturze finansowanych z ZFŚS nie wlicza się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Wyjątek stanowią świadczenia w naturze w postaci używania samochodu służbowego do celów prywatnych, mieszkania czy nieruchomości pracodawcy. Ich wartość podlega oskładkowaniu, niezależnie od źródła finansowania.
>> Więcej o ZFŚF: Pożyczka pracownicza a PCC
Podsumowanie
Świadczenia w naturze to forma wynagrodzenia w postaci rzeczowej – niepieniężnej. Jest to z pewnością ciekawy i zachęcający dodatek do pensji. Warto jednak zastanowić się, czy jest dobrym rozwiązaniem w przypadku, gdy pracodawca wypłaca mniejszą kwotę wynagrodzenia w zamian np. za zniżki na firmowe produkty. W tym przypadku pracownik może przekreślać swoje szanse na zdobycie choćby darmowej chwilówki, którą może otrzymać jedynie określona grupa osób. Na ogół są to osoby o dość wysokiej zdolności kredytowej.