Według przepisów polskiego prawa darowizna musi być zgłoszona do Urzędu Skarbowego, a ponadto wymaga opłacenia podatku od spadków i darowizn. Nie zawsze jest to jednak konieczne. Są sytuacje, w których obdarowany zwolniony jest z podatku, co pokrótce wyjaśnimy w poniższym artykule. Wiele zależy od tego, od kogo otrzymałeś darowiznę i w jakiej kwocie. Spore znaczenie ma również czas, który minął od otrzymania pieniędzy bądź innych dóbr. Co się dzieje w przypadku, gdy darowizny nie zgłosiłeś? Czym skutkuje brak zgłoszenia darowizny? Jakie czekają cię konsekwencje?
Czym jest darowizna?
Definicja darowizny określona jest w ustawie Kodeks cywilny.
O darowiźnie możemy mówić wówczas, gdy darczyńca decyduje się bezpłatnie przekazać na rzecz obdarowanego część swojego majątku. Darczyńcą może być jednakowo osoba spokrewniona z obdarowanym, a także osoba niespokrewniona, firma lub instytucja. Jednak dla sposobu udokumentowania i konieczności opodatkowania duże znaczenie ma stopień pokrewieństwa stron darowizny. Co to oznacza?
Polskie prawo inaczej podchodzi do spokrewnionych stron darowizny np. ojca i syna niż np. do pary niebędącej małżeństwem. Rozróżnieniu polega również stopień pokrewieństwa, przedmiot darowizny, kwota (równowartość) darowizny, a także termin jej otrzymania. Od tych czynników zależy, czy konieczne jest zawarcie umowy darowizny, czy sporządzenie aktu notarialnego, zgłoszenie darowizny do Urzędu Skarbowego i opłacenie podatku od spadków i darowizn. Jeśli nie dopełnisz formalności, urzędnik brak zgłoszenia darowizny uzna za celowe, będziesz musiał ponieść konsekwencje. Otrzymanie darowizny nie musi być uzasadnione, a cel na który przeznaczysz środki jest dowolny. Możesz zatem wyjechać na wakacje albo spłacić debet na koncie.
W jakim przypadku występuje zwolnienie z podatku od darowizny?
Podatek od darowizny należy uiścić praktycznie przy darowiźnie od osoby z każdej grupy podatkowej, po przekroczeniu kwoty wolnej od podatku. Jak można to rozumieć? Darowizny nie musisz zgłaszać każdorazowo. Taki obowiązek wystąpi dopiero wówczas, gdy otrzymasz darowiznę, której łączna kwota w okresie 5 lat przekroczy kwotę ustaloną w ustawie. Dotyczy to darowizny od tej samej osoby. Co więcej, od lipca 2023 roku, kwoty te zostały znacząco podniesione.
Zacznijmy od ustalenia przynależności do grupy uzależnionej od stopnia pokrewieństwa. Wyróżnia się trzy grupy:
- I – do pierwszej grupy podatkowej zalicza się małżonka, dzieci i wnuki (zstępni), rodziców i dziadków (wstępni), a także: rodzeństwo, ojczyma, macochę, teściów, zięcia i synową;
- II – w drugiej grupie podatkowej są: zstępni rodzeństwa (siostrzeńcy, bratankowie), rodzeństwo rodziców (wujkowie, ciotki), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;
- III – do trzej grupy należą pozostałe osoby.
Skoro wiesz już, do jakiej grupy podatkowej zalicza cię stopień pokrewieństwa, możemy przejść do kwoty zwolnionej od podatku. Poniżej przedstawiamy również, jaka kwota obowiązywała przed zmianami w ustawie.
Kwota zwolnienia od podatku ze względu na stopień pokrewieństwa:
- I grupa podatkowa kwota zwolniona od podatku to 36 120 złotych(przed zmianą 10 434 złote),
- II grupa podatkowa kwota zwolniona od podatku to 27 090 złotych (przed zmianą 7 878 złotych),
- III grupa podatkowa kwota zwolniona od podatku to 5 733 złote (przed zmianą 5 308 złotych).
Czy muszę zapłacić podatek od darowizny od rodziców?
Przypuśćmy, że otrzymałeś darowiznę od rodziców w wysokości 25 000 złotych. Pieniądze, masz zamiar przeznaczyć na przedterminową spłatę kredytu przez Internet. W pamięci masz także, że rodzice przelali ci na konto dwa razy po 5 000 złotych w okresie pandemii. Łączna kwota darowizn od rodziców w ciągu ostatnich 5 lat wynosi zatem 35 000 złotych. W związku z tym, że znajdujesz się w I grupie podatkowej z darczyńcą nie musisz odprowadzać z tego tytułu podatku od darowizn i spadków. Ponadto do wysokości 36 120 złotych w ogóle faktu otrzymania darowizny nie musisz zgłaszać do Urzędu Skarbowego.
Jest jeszcze jedna dobra informacja. Oprócz trzech głównych grup podatkowych jest jeszcze jedna – najbardziej uprzywilejowana grupa, do której należy najbliższa rodzina. Do grupy 0 należą: małżonkowie, rodzice, dzieci, dziadkowie, wnuki, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha. Przynależność do tej grupy oznacza całkowite zwolnienie z podatku w momencie, gdy spełni się warunki występujące w Art. 4a Podatku od spadków i darowizn.
Art. 4a. – [Zwolnienia podmiotowe]
-
Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2,
2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Jak wynika z przepisów, darowiznę należy wysłać na rachunek bankowy obdarowanego przelewem, może to być zwykły przelew lub przelew natychmiastowy.
Brak zgłoszenia darowizny? Co wówczas, jeśli przekroczysz okres 6 miesięcy? Czy wówczas Urząd Skarbowy może naliczyć Ci karę?
Brak zgłoszenia darowizny – jakie konsekwencje?
Niezależnie od przyczyn braku zgłoszenia darowizny będziesz musiał ponieść karę finansową. Karą tą jest konieczność zapłacenia podatku na zasadach ogólnych. Innymi słowy, przepadnie ci możliwość całkowitego zwolnienia z podatku, w przypadku darowizny od osób będących w grupie 0. W przypadku, gdy darczyńcą jest osoba z innej grupy podatkowej, również utracisz możliwość zapłacenia niższego podatku (maksymalna wysokości to 7 procent w 3 grupie podatkowej) od kwoty przewyższającej kwotę z podatku zwolnioną.
Wysokość podatku w przypadku braku zgłoszenia darowizny wynosi 20 procent od otrzymanej kwoty lub jej równowartości.
Przypuśćmy, że otrzymałeś darowiznę od rodzica w wysokości 50 000 złotych. Nie wiedziałeś o konieczności zgłoszenia darowizny. Podczas kontroli Urząd Skarbowy zauważył wpłatę na konto w wysokości 50 000 złotych. Termin zgłoszenia darowizny minął rok temu. W związku z tym musisz zapłacić podatek stanowiący różnicę pomiędzy kwotą zwolnioną z podatku. W 2022 roku kwota zwolniona od podatku wynosiła 10 434 złote. Od otrzymanej kwoty należy zatem odjąć kwotę zwolnioną z podatku. Od otrzymanej wartości należy odliczyć 20 procent. Co daje kwotę, którą trzeba zapłacić do US. 50 000 złotych (darowizna) – 10 434 złote (kwota wolna od podatku) = 39 566 kwota, od której liczony jest 20-procentowy podatek. Do US musisz zatem odprowadzić podatek w wysokości 7 913,2 złote. Biorąc pod uwagę, że w przypadku darowizny od rodziców i zgłaszając ją w wyznaczonym terminie, nie trzeba uiszczać żadnych opłat, jest to dość dotkliwa kara.