Jeszcze kilkanaście lat temu z kradzieżą przeważnie mogliśmy się spotkać w komunikacji miejskiej lub innych tłocznych miejscach. Czasy się jednak zmieniły i coraz rzadziej nosimy ze sobą gotówkę. Kieszonkowcy musieli zatem zmienić sposób działania. Swego czasu, jedną z najczęstszych prób oszustwa były tzw. wyłudzenia na wnuczka. Na szczęście seniorzy, którzy przeważnie padali ofiarą złodziei, stali się bardziej świadomi i coraz trudniej wywieźć ich w przysłowiowe pole. Obecnie częściej możemy się spotkać z wyłudzeniem pożyczki na cudze dane, czy oszustwami na BLIK. Jeśli jednak skorzystamy z funkcji, „zastrzeż PESEL”, ta pierwsza metoda będzie praktycznie nie do zrealizowania. W drugim przypadku musimy po prostu wzmóc swoją czujność i nie dać się zwieść. Czym jest usługa „zastrzeż PESEL”? Kto i gdzie może z niej skorzystać? Odpowiadamy.
Zastrzeż PESEL – co to?
Usługa „Zastrzeż PESEL” to narzędzie, które służy do ochrony naszych danych osobowych. Umożliwia obywatelom zastrzeżenie numeru PESEL w rejestrze prowadzonym przez Ministerstwo Cyfryzacji. Najistotniejszą jego funkcją jest fakt, że zastrzeżenie blokuje możliwość wykorzystania numeru PESEL przez osoby nieuprawnione. Dzięki temu możemy zapobiec oszustwom. W tym zaciąganiu kredytów, a przede wszystkim pożyczek przez Internet z wykorzystaniem cudzych danych. Warto podkreślić, że większość firm pożyczkowych, ale także i banki niemal codziennie spotykają się z chęcią wyłudzenia pożyczki. Firmy z wieloletnim doświadczeniem na ogół potrafią rozpoznać, że wniosek zawiera fałszywe dane, lub osoba przechodząca weryfikację tożsamości podszywa się pod kogoś innego. Wiąże się to nie tylko z doświadczeniem, ale także zabezpieczeniami wykorzystywanymi przez pożyczkodawców. Kolejnym takim zabezpieczeniem jest właśnie usługa „zastrzeż PESEL”. Co więcej, usługa ta nie jest całkiem nowa. Taką możliwość w przeszłości dawało już Biuro Informacji Kredytowej. W tym przypadku opcja Bezpieczny PESEL była usługą płatną, niestety nie każda instytucja sprawdzała BIK w celu weryfikacji numeru PESEL konsumenta.
Z dniem 17 listopada 2023 można było zastrzec PESEL na stronie internetowej obywatel.gov.pl, w aplikacji mObywatel, a także w urzędzie gminy, czy banku. Jednak dopiero z dniem 1 czerwca nastąpiło pełne wdrożenie systemu. Od tej pory firmy finansowe, telekomunikacyjne, a także notariusze muszą sprawdzić w bazie danych, czy podany numer PESEL nie jest zastrzeżony. Można powiedzieć, że okres między 17 listopada 2023 a 1 czerwca 2024 był czasem przejściowym. To czas, w którym podmioty objęte ustawą musiały dostosować swoje systemy do nowych wymogów prawnych.
>> Może Ci się przydać: 5 sposobów, jak zastrzec dowód osobisty
Zastrzeż PESEL – po co?
Jak zapewne wiesz, zastrzec dowód osobisty można było już od dawna. Usługa ta była jednak możliwa w przypadku, gdy zgubiliśmy dowód lub podejrzewaliśmy kradzież. Obecnie, gdy coraz częściej dochodzi do różnego rodzaju ataków hackerskich, możemy chronić się, bez konieczności zastrzegania dowodu osobistego. Korzystając z funkcji zastrzeżenia numeru PESEL, nie blokujemy możliwości korzystania z dowodu osobistego, czy choćby wizyt lekarskich. Funkcja zastrzeż PESEL, została stworzona, by chronić obywateli głównie przed wyłudzeniem pieniędzy. Co jest warte podkreślenia, jeśli oszustom uda się wyłudzić pożyczkę lub kredyt online pomimo zastrzeżenia, konsument nie musi spłacać nie swojej pożyczki. Do tej pory, jeśli ktoś padł ofiarą oszustów, musiał udowodnić, że to nie on korzystał z tych środków. Na ogół proces ten był trudny do udowodnienia i zdarzało się, że poszkodowany musiał spłacać nie swój dług.
Obecnie, jeśli zdecydujemy się zastrzec PESEL, a bank, firma pożyczkowa, czy telekomunikacyjna podpisze umowę, w której widnieją nasze dane, jesteśmy chronieni.
Od kiedy można zastrzec swój PESEL?
Tak jak wspomnieliśmy, funkcja zastrzeż PESEL, dostępna jest od 17 listopada 2023 roku. Jednak dopiero od 1 czerwca 2024 roku, możemy w pełni korzystać z jej funkcji zabezpieczającej. Warto również podkreślić, że możemy również w szybki sposób sprawdzić, czy jakaś instytucja np. bank, sprawdzała nasze dane. Jeśli taka sytuacja miała miejsce, a my nie mieliśmy potrzeby podawać swoich danych, jest spora szansa, że mogliśmy paść ofiarą wyłudzenia.
Jak zastrzec PESEL?
Obecnie zastrzeżenie numeru PESEL jest niezwykle łatwe i intuicyjne. Tak naprawdę wystarczy zainstalować na swoim smartfonie aplikację mObywatel. Logując się do aplikacji, na głównym ekranie widoczny jest symbol tarczy z kłódką i podpisem „zastrzeż PESEL”. Klikając ikonkę, wchodzimy do zakładki, w której należy przesunąć suwak z opcją „zastrzeż PESEL”. Na ekranie widoczna jest również historia zmian i weryfikacji danych osobowych. Po przesunięciu suwaka nasz PESEL jest zastrzeżony. Rezygnacja z tej funkcji jest równie łatwa i szybka. Musimy jednak pamiętać, że system informatyczny potrzebuje chwili na aktualizację. Jeśli zatem będziemy chcieli skorzystać z kredytu, pożyczki, czy zakupów na raty opcję należy wyłączyć nieco wcześniej. Co ciekawe i wygodne, możemy włączyć ponowne automatyczne uruchomienie zastrzeżenia. Dzięki temu nie będziemy musieli ponownie logować się do aplikacji.
Jeśli nie posiadamy smartfona z aplikacją mObywatel, zastrzec PESEL możemy również na stronie internetowej obywatel.gov.pl. Po zalogowaniu w panelu usługi znajdziesz opcję zastrzegania numeru PESEL. Jedyne co musimy zrobić, to postępować zgodnie z komunikatami na ekranie.
Nie wszyscy jednak posługują się komputerem, czy smartfonem. W związku z tym zastrzec PESEL można także w urzędzie gminy. Jedyne czego będziemy potrzebować do wypełniony wniosek (można go wypełnić w domu lub na miejscu), a także ważny dokument tożsamości. Za główny dowód tożsamości w Polsce uznaje się dowód osobisty lub paszport. Po weryfikacji wniosku przez urzędnika wniosek zostanie przyjęty, a PESEL będzie widniał w rejestrze jako zastrzeżony.
Konsekwencje braku zastrzeżenia numeru PESEL
Co się stanie, jeśli nie zdecydujemy się lub zapomnimy zastrzec PESEL? Niestety niezastrzeżenie numeru PESEL może narazić nas na poważne konsekwencje finansowe i prawne. Przede wszystkim zwiększa ryzyko kradzieży tożsamości i wyłudzenia kredytów lub pożyczek na nasze dane. Bez zastrzeżenia numeru PESEL, instytucje finansowe nie będą mogły zweryfikować statusu naszego numeru PESEL przed udzieleniem finansowania. W przypadku oszustwa zostaniemy obciążeni spłatą zadłużenia zaciągniętego nielegalnie na nasze dane.
Dodatkowo niezastrzeżony numer PESEL może zostać wykorzystany przez przestępców do innych nielegalnych działań na naszą szkodę. Utrudni to dochodzenie roszczeń i udowodnienie, że nie byliśmy stroną umowy zawartej z użyciem naszych danych osobowych. Jak można zauważyć, są to dość poważne konsekwencje, które mogą bardzo negatywnie wpłynąć na nasze życie.
Jeśli jednak zdecydujemy się na skorzystanie z tej funkcji, upewnijmy się, że nasza najbliższa rodzina i znajomi również włączyli tę funkcję. Dzięki temu nasi najbliżsi będą chronieni przed oszustami. W przypadku osób starszych warto pomóc przeprowadzić tę procedurę. To, co dla nas może być łatwe, nie koniecznie jest takie dla osób w podeszłym wieku.