Podczas dokonywania zakupów, zwłaszcza tych wiążących się z większym wydatkiem, dokładnie analizujemy produkt pod każdym względem. W dobie handlu internetowego, gdzie nie mamy bezpośredniego kontaktu z towarem, musimy polegać na opisach sprzedawców i opiniach innych nabywców. Jednak nawet przy najstaranniejszym wyborze, zdarza się otrzymać produkt wadliwy, którego usterki mogą ujawnić się nawet po dłuższym okresie użytkowania. Na szczęście, w przeważającej większości przypadków możemy liczyć na uczciwość sprzedawców i naprawę wady bądź zwrot środków. Powszechnie określa się to mianem gwarancji, jednak w rzeczywistości mamy do czynienia z prawem rękojmi. Czym jest rękojmia i kiedy jest stosowana? Czym różni się od gwarancji i ile trwa? Odpowiadamy w dalszej części artykułu.
Rękojmia – co to?
Rękojmia to instytucja prawna, która chroni kupującego w przypadku wad fizycznych lub prawnych zakupionego towaru. Jest to odpowiedzialność sprzedawcy za wady, które istniały w chwili przekazania towaru na rzecz kupującego lub wynikły z wady tkwiącej w sprzedawanej rzeczy. Rękojmia jest uregulowana w Kodeksie cywilnym.
Art. 556. Rękojmia
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę (rękojmia).
Bardzo ważne, aby określić, czym jest wada produktu lub towaru. Przede wszystkim za wadę możemy uznać sytuację, gdy towar jest niezgodny z opisem, czyli nie ma tych właściwości, które były określone w opisie lub umowie. Co więcej, może to dotyczyć nie tylko kwestii oczywistych jak np. telewizor, który jest inny niż w opisie. Może to dotyczyć także innych mniej oczywistych produktów np. pożyczek. Jeśli okazało się, że nie otrzymaliśmy na konto całej kwoty pożyczki bez BIK, ale pieniądze będą wypłacane w transzach, możemy taki produkt reklamować.
Kolejną cechą, którą należy uznać za wadę zgodnie z Kodeksem cywilnym, jest sytuacja, w której wyjaśniamy sprzedającemu, jaki produkt nas interesuje, a sprzedawca „nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia”. Jak się później okazuje, sprzedany produkt nie nadaje się do celu, w którym został zakupiony. Oczywiście mamy także prawo zgłosić rękojmię, gdy otrzymaliśmy próbkę lub wzór, który jest inny od produktu finalnego. Rękojmię możemy wykorzystać również wtedy, gdy produkt lub towar jest niekompletny.
Za wadę możemy uznać również sytuację, w której montaż lub uruchomienie było po stronie sprzedawcy, lub rekomendowanego przez sprzedawcę specjalistę, a montaż jest niewłaściwy i powoduję wadę produktu. Nawet nieprawidłowa instrukcja obsługi świadczy o winie sprzedawcy.
>> Może Cię zainteresować: Zaliczka i zadatek – jakie są między nimi różnice?
Jakie prawa ma konsument?
Konsument korzystający z rękojmi ma prawo do kilku roszczeń, które zapewniają mu ochronę w przypadku wad zakupionego towaru. Przede wszystkim może żądać naprawy wadliwego produktu. Sprzedawca jest zobowiązany do usunięcia wady w rozsądnym czasie, bez nadmiernych niedogodności dla kupującego. Jeśli naprawa nie jest możliwa lub byłaby zbyt kosztowna, konsument ma prawo do wymiany towaru na nowy, wolny od wad. Kolejnym roszczeniem jest obniżenie ceny. Konsument może zażądać obniżenia ceny proporcjonalnie do wartości wady. W takim przypadku sprzedawca musi zwrócić część zapłaconej kwoty.
Jeśli wada jest istotna i nie można jej usunąć, konsument ma prawo odstąpić od umowy. Oznacza to, że może zwrócić wadliwy towar i otrzymać pełen zwrot zapłaconej kwoty. Warto również pamiętać, że sprzedawca ma 14 dni na rozpatrzenie reklamacji złożonej przez konsumenta. Brak odpowiedzi w tym terminie oznacza uznanie reklamacji i zobowiązanie do spełnienia żądań konsumenta. Konsument nie ponosi kosztów związanych z realizacją roszczeń z tytułu rękojmi, takich jak koszty demontażu, dostarczenia, robocizny czy ponownego montażu.
>> Zobacz również: Przypadki stosowania kary umownej
Czym różni się rękojmia od gwarancji?
Gwarancja i rękojmia to dwa mechanizmy zabezpieczające prawa konsumenta w przypadku wad towaru, ale różnią się one w kilku kluczowych aspektach. Pierwszą istotną różnicą jest podstawa prawna. Tak jak wspomnieliśmy powyżej, rękojmia wynika bezpośrednio z przepisów Kodeksu cywilnego, co oznacza, że sprzedawca zawsze odpowiada za wady towaru. Gwarancja natomiast jest dobrowolnym zobowiązaniem producenta, który sam decyduje, czy ją udzieli i na jakich warunkach.
Kolejną różnicą są terminy obowiązywania. Rękojmia trwa zazwyczaj dwa lata od momentu wydania towaru, a w przypadku nieruchomości – pięć lat. Gwarancja może mieć różny okres obowiązywania, zależny od decyzji producenta. Może to być rok, dwa lata, a czasem nawet dożywotnio, jak w przypadku niektórych produktów.
Trzecia różnica dotyczy zakresu odpowiedzialności. W ramach rękojmi sprzedawca odpowiada zarówno za wady fizyczne, jak i prawne towaru. Oznacza to, że jeśli towar nie ma właściwości, które powinien mieć, lub jest obciążony prawami osób trzecich, kupujący może dochodzić swoich roszczeń. Gwarancja zazwyczaj obejmuje tylko wady fizyczne i to w zakresie określonym w karcie gwarancyjnej. Producent może określić, czy gwarancja obejmuje naprawę, wymianę, czy zwrot pieniędzy.
Warto również zwrócić uwagę na procedurę reklamacyjną. Przy rękojmi kupujący ma prawo żądać naprawy, wymiany, obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy. Sprzedawca ma obowiązek rozpatrzyć reklamację w ciągu 14 dni. Brak odpowiedzi w tym terminie oznacza uznanie reklamacji. W przypadku gwarancji warunki reklamacji określa producent. Może on ustalić własne terminy i procedury, które mogą różnić się od tych przewidzianych w rękojmi. Zatem jeśli chcemy zgłosić reklamację, zawsze należy podać tytuł roszczenia. Zdecydowanie więcej możliwości mamy powołując się na rękojmie. Wyjątkiem jest pewność producenta co do jakości produktów i postawa prokonsumencka.
>> Przeczytaj ten artykuł: Jak napisać reklamację – 5 ważnych zasad
Ile trwa rękojmia?
Okres obowiązywania rękojmi jest ściśle określony w przepisach Kodeksu cywilnego. W przypadku zakupu nowej rzeczy ruchomej sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi przez dwa lata od momentu wydania towaru kupującemu. Oznacza to, że w tym czasie możesz zgłosić reklamację dotyczącą wad fizycznych lub prawnych produktu.
Warto jednak pamiętać o ważnych terminach. Od momentu stwierdzenia wady zaczyna biec roczny termin przedawnienia roszczenia o usunięcie wady lub wymianę na rzecz wolną od wad. Jeśli jesteś konsumentem, ten termin nie może się skończyć przed upływem dwóch lat od wydania rzeczy. Masz zatem dwa lata na zgłoszenie reklamacji, ale po stwierdzeniu wady musisz działać szybko.
Nieco inaczej wygląda sytuacja przy zakupie rzeczy używanej. Wówczas sprzedawca odpowiada za wady przez co najmniej rok od wydania towaru. Może jednak skrócić ten okres w umowie, pod warunkiem jasnego poinformowania o tym kupującego.
W przypadku nieruchomości okres rękojmi jest dłuższy i wynosi pięć lat od momentu wydania. To ważne zwłaszcza przy zakupie mieszkania lub domu, gdzie wady często ujawniają się dopiero po dłuższym czasie użytkowania. Pamiętajmy, że zakup mieszkania wiąże się ze sporym kosztem. Na ogół korzystamy z kredytem hipotecznym lub kredytem gotówkowym na jego zakup lub remont.
Pamiętaj, że rękojmia jest niezależna od gwarancji udzielonej przez producenta lub sprzedawcę. Jeśli skorzystałeś z gwarancji, a wada nadal występuje, możesz skorzystać z rękojmi w ramach pozostałego okresu jej obowiązywania. Oba te uprawnienia wzajemnie się nie wykluczają.