Otrzymanie spadku bądź darowizny rodzi obowiązek opłacenia podatku. Jednak kwota, jaką należy uiścić, uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa między nabywcą a darczyńcą lub spadkodawcą. Sumy te są z góry określone ustawą, która dzieli także nabywców na grupy podatkowe. Należy podkreślić, że najbliższa rodzina, czyli małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo są z podatku zwolnieni. Z kolei dla pozostałych grup obowiązują kwoty wolne od podatku oraz skale podatkowe. Im dalszy stopień pokrewieństwa, tym wyższe stawki. Co więcej, wysokość podatku zależy również od wartości nabytego majątku. Jeśli przekracza ona kwotę wolną od podatku, należy obliczyć podatek według odpowiedniej skali. Warto pamiętać, że przepisy określają także zasady dokumentowania nabycia w celu skorzystania ze zwolnień. Ile wynosi podatek od spadków i darowizn w 2024 roku? Jakie są grupy podatkowe? I co należy zrobić, aby podatku nie płacić?
Czym jest podatek od spadków i darowizn?
Podatek od spadków i darowizn w 2024 roku jest należnością publicznoprawną nakładaną na nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych. Co więcej, nie dotyczy jedynie nabycia własności lub praw w drodze dziedziczenia, ale także zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy. Podatek ten opłaca się w przypadku, gdy wartość nabytego majątku przekracza kwotę wolną od podatku określoną dla danej grupy podatkowej.
Podatek od spadków i darowizn płacony jest w Urzędzie skarbowym i jest to podatek, który zasila budżet państwa. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o nabyciu spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. W przypadku darowizny obowiązek podatkowy powstaje z dniem złożenia zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w urzędzie skarbowym, lub z dniem, w którym nastąpiło ich nabycie.
Wysokość podatku zależy od wartości nabytego majątku oraz przynależności nabywcy do jednej z trzech grup podatkowych wyodrębnionych ze względu na stopień pokrewieństwa ze spadkodawcą lub darczyńcą. Grupy te różnią się kwotami wolnymi od podatku oraz skalami podatkowymi. Najbliższa rodzina (grupa 0) jest zwolniona z podatku.
>> Zobacz również: Na czym polega dziedziczenie długu?
Kto zalicza się do poszczególnych grup podatkowych?
W podatku od spadków i darowizn w 2024 roku tak jak w latach poprzednich wyróżnia się trzy grupy podatkowe. Przynależność do odpowiedniej grupy zależy od stopnia pokrewieństwa pomiędzy nabywcą majątku a spadkodawcą lub darczyńcą. Warto podkreślić, że przynależność do danej grupy determinuje kwotę, która jest zwolniona od podatku oraz skalę podatkową.
Grupa podatkowa I (czasami nazywana jest grupą 0), obejmuje:
- Małżonka
- Zstępnych (dzieci, wnuki)
- Wstępnych (rodziców, dziadków)
- Pasierba, zięcia, synową
- Rodzeństwo
- Ojczyma, macochę
- Teściów
Do grupy podatkowej II zaliczani są:
- Zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry)
- Rodzeństwo rodziców
- Zstępni i małżonkowie pasierbów
- Małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków
- Małżonkowie rodzeństwa małżonków
- Małżonkowie innych zstępnych
Grupa podatkowa III obejmuje wszystkie pozostałe osoby niespokrewnione ze spadkodawcą lub darczyńcą.
Im bliższy stopień pokrewieństwa, tym wyższa kwota wolna od podatku i niższe stawki podatkowe. Najbliższa rodzina (grupa I) jest zwolniona z podatku do określonej kwoty.
Ile wynoszą kwoty zwolnione od podatku?
Tak jak wspomnieliśmy, od stopnia pokrewieństwa zależy, z jakiej kwoty zwolnienia może skorzystać spadkobierca lub osoba obdarowana. W 2024 roku obowiązują następujące kwoty, które zwalniają od konieczności opłaty podatku od spadków i darowizn dla poszczególnych grup podatkowych:
Grupa podatkowa I (najbliższa rodzina):
Kwota wolna od podatku wynosi 36 120 złotych — zaliczają się tu: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie.
Grupa podatkowa II:
Kwota wolna od podatku wynosi 27 090 złotych — obejmuje ona zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Grupa podatkowa III:
Kwota wolna od podatku wynosi 5 733 złote — dotyczy pozostałych osób niespokrewnionych ze spadkodawcą lub darczyńcą.
>> Może Cię zainteresować: Kwota wolna od podatku w 2024 roku
Wysokość podatku od spadku i darowizn – stawki
W sytuacji, w której kwota darowizny jest wyższa niż kwota uprawniająca do zwolnienia, należy zastosować odpowiednie skale podatkowe. Oznacza to, że duży wpływ na wysokość podatku ma przedział kwotowy, który stanowi nadwyżkę nad kwotą zwolnioną z podatku. Najlepiej, jeśli posłużymy się przykładem. W momencie, gdy Pani Kasia otrzyma darowiznę od rodziców w wysokości 20 000 złotych, zostanie zwolniona z konieczności opłacenia podatku od spadku i darowizn. Jednak jeśli kwota darowizny wyniesie 45 000 złotych, Pani Kasia będzie musiała zgłosić darowiznę, a także odprowadzić podatek w wysokości 3 procent. Darowizny od rodziców są powszechne. W ten sposób rodzice wspierają swoje dzieci w drodze ku dorosłości. Zdarza się, że rodzice pomagają dzieciom w zakupie mieszkania, czy budowie domu. Rodzice równie często spłacają za swoje dzieci zobowiązania finansowe w postaci pożyczek, czy kredytów gotówkowych.
Skale podatkowe dla poszczególnych grup:
Najbliższa rodzina, czyli grupa podatkowa I:
- Do kwoty 11 833 zł podatek wynosi 3%,
- Od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł podatek to 355 zł plus 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- Powyżej 23 665 zł podatek wynosi 946,60 zł plus 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł,
Grupa podatkowa II:
- Do kwoty 11 833 zł podatek wynosi 7%,
- Od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł podatek to 828,40 zł plus 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- Powyżej 23 665 zł podatek wynosi 1 893,30 zł plus 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł,
Grupa podatkowa III:
- Do kwoty 11 833 zł podatek wynosi 12%,
- Od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł podatek to 1 420 zł plus 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- Powyżej 23 665 zł podatek wynosi 3 313,20 zł plus 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł,
Jak należy zgłosić darowiznę lub spadek?
Jeżeli kwota spadku lub darowizny dla osoby z grupy zerowej nie przekroczy kwoty 36 120 złotych, obdarowany nie musi zgłaszać darowizny lub spadku do Urzędu skarbowego. Warto podkreślić, że kwotę 36 120 złotych można otrzymać w ciągu pięciu lat. Jeśli w ciągu pięciu lat kwota ta zostanie przekroczona obdarowany lub spadkobierca musi zgłosić ten fakt do Urzędu skarbowego. Czas na zgłoszenie to 6 miesięcy od daty otrzymania spadku lub darowizny.
W przypadku, gdy kwota darowizny lub spadku jest wyższa, obdarowany lub spadkobierca musi zgłosić fakt otrzymania spadku, lub darowizny na druku SD-Z2. Zgłaszając darowiznę do wspomnianego druku należy także dołączyć potwierdzenie przelewu z kwotą, datą i nadawcą przelewu.
Jeżeli obdarowany lub spadkobierca nie zgłosi darowizny Urząd skarbowy może naliczyć podatek zgodnie z przepisami prawa. Dodatkowo można spotkać się z koniecznością zapłacenia kary finansowej. Niekiedy kara ta jest na tyle wysoka, że konsumenci muszą się posiłkować różnego rodzaju pożyczkami bez BIK, czy kredytami gotówkowymi.