Śmierć bliskiej osoby jest trudnym doświadczeniem. Szczególnie wówczas, gdy oprócz smutku i żałoby, bliska osoba pozostawiła długi do spłacenia. Na ogół o tym fakcie dowiadujemy się na samym końcu. Mało kto ma bowiem odwagę przyznać się, że nie sprostał swoim zobowiązaniom finansowym. Co możemy zrobić, gdy dowiemy się, że czeka nas dziedziczenie długu? Jak sobie poradzić, jeśli splata długów, babci, taty, czy współmałżonka stanowi dla nas poważne wyzwanie finansowe? Jakie mamy opcje do wyboru? Odpowiadamy.
Czym jest dziedziczenie?
Na ogół, gdy wspomina się o spadku, naszym pierwszym skojarzeniem jest fortuna, którą pozostawił nam daleki krewny. Niestety nie zawsze otrzymanie spadku możemy potraktować jako pozytywne doświadczenie, które pozwoli nam w końcu żyć, tak jak pragniemy. Dużo częściej od przytoczonej sytuacji zdarza się, że bliski lub daleki członek rodziny pozostawia nam dług. Jeśli nie wykonamy stosownych kroków, nasza sytuacja materialna może się diametralnie pogorszyć.
Według polskiego prawa mamy dwie formy dziedziczenia. Pierwszą jest dziedziczenie na podstawie testamentu, a drugą dziedzicznie na podstawie ustawy. Jeżeli zmarły krewny sporządził testament, w dokumencie tym zapisał swoją wolę, czyli wyznaczył, kto został jego spadkobiercą. Należy w tym momencie zaznaczyć, że testament nie jest równoznaczny z zapisem windykacyjnym. W testamencie nie można zapisać konkretnej części majątku (np. biżuterii, czy nieruchomości) na rzecz wybranej osoby. Takie kroki sporządza się w odrębnym dokumencie, czyli wspomnianym zapisie windykacyjnym, który wykonuje się w obecności notariusza. Jeżeli zmarły dokona takich podziałów w testamencie, dokument ten jest nieważny. Aby odręcznie spisany testament był ważny musi być w całości zapisany ręcznie wraz z wpisaną datą jego sporządzenia i podpisem. Za nieważny uznaje się również testament spisany na komputerze lub przez inną osobę, a jedynie podpisany przez spadkodawcę.
Drugim mechanizmem dziedziczenia jest dziedzicznie na podstawie ustawy. W tym przypadku to ustawa wyznacza, kto, w jakiej kolejności i w jakiej części obejmuje spadek. Współmałżonek i dzieci otrzymują spadek w pierwszej kolejności.
>> Zobacz również: 7 sposobów jak wyjść z długów. Podpowiadamy
Co może wchodzić w skład spadku?
W kodeksie cywilny, który regule spadki zapisano, iż do masy spadkowej zalicza się zarówno aktywa, jak i pasywa. Aktywami są wszystkie wartościowe elementy wchodzące w skład majątku zmarłego. Do aktywów należą zatem nieruchomości, pojazdy, sprzęty, pieniądze, a także prawa, z których spadkodawca otrzymywał dochody np. tantiemy.
Z kolei za pasywa uznaje się zobowiązania, których zmarły nie uregulował przed swoją śmiercią. Innymi słowy, zobowiązania te również można odziedziczyć, mówimy wówczas o dziedziczeniu długów. Do długów możemy także zaliczyć koszty związane z organizacją pogrzebu, koszty postępowania spadkowego, a także obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek. Według prawa spadkowego wszystkie prawa i obowiązki przechodzą na jedną lub kilka osób.
Co można zrobić, gdy odziedziczmy długi?
Niezależnie od tego, czy dziedziczenie długu jest przez zapis w testamencie, czy na mocy ustawy polskie prawo pozostawia nam możliwość dokonania wyboru, co chcemy zrobić ze spadkiem. Mamy do wyboru trzy różne możliwości, jednak decyzję musimy podjąć do sześciu miesięcy od momentu, w którym dowiedzieliśmy się o spadku. Musimy jednak pamiętać o tym, że jeśli posiadamy potomstwo i odrzucimy spadek, długi odziedziczą nasze dzieci. Dlatego dzieci również będą musiały spadek odrzucić – nawet jeśli są małoletnie. W tym przypadku odrzucenie spadku również odbywa się na drodze sądowej i muszą tego dokonać rodzice lub opiekunowie prawni. Jakie mamy możliwości odnośnie do dziedziczenia spadku, a w tym długów?
Spadkobiercy mają trzy możliwości, jak postąpić ze spadkiem:
- Przyjęcie spadku w całości – jeśli mamy pewność, że spadek obejmuje jedynie aktywa, lub wartość dziedzicznych aktywów w znacznym stopniu przewyższa długi, spadek możemy przyjąć w całości.
- Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – w tym przypadku dziedziczymy zadłużenie tylko do wysokości pozostawionych przez zmarłego aktywów. Dziedziczenie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, nie
- Całkowite odrzucenie spadku – spadkobierca odrzuca spadek a wraz z nim otrzymane aktywa i pasywa.
Aby podjąć decyzję, która nie przysporzy nam kłopotów, warto dokładnie zorientować się, jak wygląda sytuacja spadkodawcy. Niezależnie od tego, jaką decyzję podejmie spadkobierca, musi złożyć stosowne oświadczenie przed sądem lub notariuszem. Jeśli spadkobierca nie dokona wyboru i nie przedłoży przed sądem stosownego oświadczenia, spadek odziedziczy z dobrodziejstwem inwentarza.
Jeżeli spadkobierca odziedziczył długi, którymi mogą być niespłacone kredyty gotówkowe, karty kredytowe, czy inne pożyczki należy zorientować się, jaka jest ich suma. Możliwe, że dług jest na tyle niewielki, że po upłynnieniu aktywów i zwrocie należnych wierzytelności, spadkobiercy zostanie jeszcze spora kwota. W przypadku, gdy dług jest spory i w znacznym stopniu przewyższa odziedziczone aktywa, warto rozważyć całkowite odrzucenie spadku. Pamiętajmy jednak o tym, że po odrzuceniu spadku, dług przechodzi na kolejnych spadkobierców według kolejności dziedziczenia. Mogą nimi być również nasze dzieci.
>> Zobacz również: Kredyt bez zgody małżonka – ile można pożyczyć?
Przyjęcie spadku w całości – co z długami?
Jeśli przyjmiemy spadek w całości wraz z długami, pamiętajmy o tym, że za zadłużenie odpowiadamy własnym majątkiem. Jednak wierzyciele bardzo często w takich sytuacjach rozkładają zadłużenie na raty. W tym celu należy zgłosić się do wierzyciela lub jego przedstawiciela i wynegocjować warunki, które umożliwią nam spłatę bez znacznego uszczerbku na naszym budżecie domowym.
Wiele osób decyduje się na całkowite przyjęcie spadku, gdy w jego skład wchodzą wartościowe, a także sentymentalne składniki np. dom rodzinny. W tym przypadku spadkobiercy będą mogli użytkować nieruchomość pod warunkiem jednoczesnego wywiązania się ze spłaty zadłużenia np. po ojcu. Choć takie rozwiązanie pozwoli nam zachować rodzinny majątek, to jest sporym obciążeniem finansowym dla spadkobiercy.