Bez względu na to, czy z niektórych procesów, czy mechanizmów zdajemy sobie sprawę, czy nie, one i tak występują. Jednym z takich procesów jest obniżanie i podwyższanie stóp procentowych. Stopa procentowa na ogół kojarzy nam się z kredytami i pożyczkami. Ich wpływ jest jednak znacznie szerszy, niż możemy zakładać. Jeśli do tej pory nie interesowałeś się sferą finansowo – biznesową, w tym artykule w prosty sposób wytłumaczymy, na co wpływają stopy procentowe i czym one są. Dzięki zdobytym informacją będziesz mógł poszerzyć swoją wiedzę i podejmować bardziej świadome decyzje.
Co to jest stopa procentowa?
Wysokość stóp procentowych ma niebagatelny wpływ na gospodarkę, w tym na wysokość PKB Polski, a także na rozwój przedsiębiorczości, czy dobrobyt panujący w gospodarstwach domowych. Dlatego można powiedzieć, że stopy procentowe wpływają na wszystkich konsumentów.
Stopa procentowa to najprościej ujmując koszt za udostępnienie środków (kapitału). Inaczej mówiąc, są to odsetki, które należy opłacić za udostępnienie kapitału. Wysokość stóp procentowych ustala organ decydujący Narodowego Banku Polskiego, czyli Rada Polityki Pieniężnej. Dzięki manewrowaniu wysokością stóp procentowych RPP kształtuje politykę monetarną, co oznacza, że może wpływać na poziom inflacji, czy nawet aktywność podmiotów gospodarczych – w tym również finansowych.
Proces sterowania wysokością stóp procentowych wpływa z kolei na wysokość stawki WIBOR. Im WIBOR niższy, tym niższe oprocentowanie pożyczek i kredytów, również chwilówek na dowód osobisty. Niższy koszt instrumentów finansowych sprzyja większemu zainteresowaniu produktami finansowymi, a to oznacza większe zadłużenie konsumentów i podmiotów gospodarczych. Należy jednak pamiętać, że niskie stopy procentowe obniżają także oprocentowanie lokat bankowych i obligacji.
Z kolei podniesienie stóp procentowych wpływa na zwiększenie kosztów związanych ze zwrotem kredytów i pożyczek. W ostatnich latach wzrost stóp procentowych boleśnie odczuli kredytobiorcy, w szczególności ci, którzy skorzystali z kredytów hipotecznych. Jednak na wysokich stopach skorzystały osoby, które zainwestowały nawet niewielkie kwoty w obligacje, czy lokaty.
>> Zobacz również: Jakie są banki w Polsce i które z nich są najstarsze?
Rodzaje stóp procentowych
Warto zauważyć, że w Polsce funkcjonuje kilka podstawowych typów stóp procentowych. Poniżej lista:
- Stopa referencyjna – określa minimalny koszt pieniądza na rynku międzybankowym. Banki komercyjne wykorzystują ją jako punkt odniesienia do szacowania kosztów produktów finansowych, w tym kredytów hipotecznych, kredytów konsolidacyjnych, czy też pożyczek pozabankowych.
- Stopa lombardowa pełni inną funkcję. Jest zawsze wyższa od referencyjnej. Określa koszt pożyczek udzielanych bankom przez NBP pod zastaw papierów wartościowych. Stanowi swego rodzaju zabezpieczenie płynności finansowej systemu bankowego.
- Stopa depozytowa ma wpływ na oszczędności. Ustala oprocentowanie jednodniowych depozytów banków w NBP. Jej poziom wpływa na atrakcyjność lokat bankowych dla klientów indywidualnych.
- Stopa redyskontowa weksli reguluje rynek wekslowy. Określa cenę, po jakiej NBP skupuje weksle od banków komercyjnych. Jest narzędziem regulowania płynności na rynku finansowym.
- Stopa dyskontowa weksli jest podobna do redyskontowej. Dotyczy jednak weksli niepochodzących z transakcji handlowych. Reguluje również podaż pieniądza w gospodarce.
Ile wynoszą stopy procentowe w 2024 roku?
W 2024 roku stopy procentowe w Polsce utrzymują się na stabilnym poziomie. Rada Polityki Pieniężnej (RPP) konsekwentnie od dłuższego czasu pozostawia je bez zmian. Obecnie główna stopa referencyjna wynosi 5,75 procent w skali rocznej.
Warto zwrócić uwagę na pozostałe stopy. Stopa lombardowa utrzymuje się na poziomie 6,25 procent. Jak wspomnieliśmy, jest ona zawsze wyższa od referencyjnej. Z kolei stopa depozytowa wynosi 5,25 procent. Uzupełniają je stopa redyskontowa weksli (5,80 procent) oraz stopa dyskontowa weksli (5,85 procent).
Co ciekawe, realne stopy procentowe w Polsce stały się dodatnie. To efekt spadku inflacji, która w marcu 2024 roku po raz pierwszy od trzech lat znalazła się w celu inflacyjnym NBP. Oznacza to, że oprocentowanie lokat może w końcu przewyższać inflację.
Póki co RPP nie planuje na razie zmian stóp procentowych. Eksperci przewidują, że taki stan może utrzymać się przez kolejne miesiące. Wszystko zależy jednak od sytuacji gospodarczej i poziomu inflacji.
Jeśli chcemy poczynić inwestycje lub skorzystać z kredytu, warto śledzić decyzje RPP. Mają one bowiem bezpośredni wpływ na nasze portfele – czy to poprzez wysokość rat kredytów, czy oprocentowanie oszczędności.
Efektywna i realna stopa procentowa – czym są?
Omawiane powyżej rodzaje stóp procentowych odnoszą się głównie do rynku międzybankowego i oprocentowania kredytów, pożyczek i lokat. Natomiast efektywna stopa procentowa jest odzwierciedleniem rzeczywistego kosztu pożyczki lub kredytu i rzeczywistego zwrotu z inwestycji.
Zatem efektywna stopa procentowa pokazuje rzeczywisty koszt zobowiązania. Uwzględnia nie tylko nominalną stopę, ale też wszystkie dodatkowe opłaty. To właśnie ona daje pełny obraz kosztów kredytu. Banki muszą ją podawać przy ofertach kredytowych. Dzięki temu łatwiej porównać różne propozycje. Warto zwrócić uwagę na to, że efektywna stopa bywa wyższa od nominalnej. Wynika to z uwzględnienia dodatkowych kosztów. Mogą to być opłaty za prowadzenie konta czy ubezpieczenie kredytu. Co wiąże się z cross sellingiem, który powszechnie stosowany jest w bankowości. Dlatego zawsze warto dokładnie czytać umowy.
>> Może Ci się przydać: Umowa kredytowa – na co zwrócić uwagę?
Z kolei realna stopa procentowa uwzględnia inflację. Pokazuje faktyczną siłę nabywczą pieniądza w czasie. Inaczej mówiąc, pokazuje, ile faktycznie zyskujemy lub tracimy na inwestycji po uwzględnieniu wzrostu cen. Jeśli inflacja jest wyższa od nominalnej stopy, realna stopa staje się ujemna. Oznacza to, że wartość pieniądza spada, mimo odsetek.
Jeśli nominalna stopa procentowa wynosi 5 procent, a inflacja 3 procent, realna stopa procentowa wynosi 2 procent. Oznacza to, że rzeczywista wartość naszych oszczędności rośnie o 2 procent rocznie. W sytuacji, gdy inflacja przewyższa nominalną stopę procentową, realna stopa staje się ujemna, co oznacza, że tracimy na wartości naszych oszczędności. Czyli, gdy inflacja wzrośnie do 6 procent, to realna stopa procentowa stanie się ujemna (-1 procent). Tracimy wtedy na lokacie, mimo dodatniego oprocentowania. Pamiętajmy także o podatku od zysków kapitałowych.
Podsumowanie
Stopy procentowe mają ogromny wpływ na gospodarkę i nasze finanse. Decyzje Rady Polityki Pieniężnej dotyczące ich poziomu wpływają na koszty kredytów, oprocentowanie lokat i ogólną aktywność gospodarczą. Obniżenie stóp procentowych sprzyja konsumpcji i inwestycjom, ale może prowadzić do wyższego zadłużenia. Z kolei podniesienie stóp zwiększa koszty kredytów, co może ograniczać wydatki, ale sprzyja oszczędzaniu.
Dlatego, jeśli zamierzasz skorzystać z kredytu – szczególnie kredytu hipotecznego lub chcesz zacząć inwestować, warto śledzić poczynania Rady Polityki Pieniężnej. W obu przypadkach to jak wysoka jest stopa procentowa, może mieć dla ciebie kluczowe znaczenie przy podejmowaniu decyzji – często na długi lata. Im większą wiedzę posiadasz, tym łatwiej przewidzieć negatywne skutki podjętych działań. Warto pamiętać, aby niemal w każdym przypadku gromadzić poduszkę finansową. Jeśli masz nadwyżkę w budżecie domowym, pamiętaj także o dywersyfikacji oszczędności.
>> Następny artykuł: Gdzie trzymać pieniądze? Jak dywersyfikować finanse?