Kredyt konsumencki, kredyt konsumpcyjny, pożyczka pozabankowa, kredytobiorca, konsument itd. W świecie bankowości i finansów występuje wiele terminów, których zdefiniowanie może nastręczyć nie lada wyzwania. W tym artykule wyjaśniamy, kim jest kredytobiorca i czym różni się od konsumenta. Ponadto wyjaśnimy, jakie prawa i obowiązki spoczywają na kredytobiorcy, a jakie na kredytodawcy. Z artykułu dowiesz się również, co dzieje się z kredytem, gdy nastąpi śmierć kredytobiorcy. Wyjaśnienie to wynika z dużego zainteresowania tym tematem.
Kim jest kredytobiorca a kim kredytodawca?
Określenie kredytobiorca bardzo często stosowane jest zamiennie z terminem konsument. Choć oba znaczenia określają nieco inne osoby, można przychylić się do ich wymiennego stosowania. Z takim wymiennym stosowaniem nazw możemy spotkać się w ustawie o kredycie konsumenckim, który dotyczy nie tylko kredytów bankowych, ale także innych zobowiązań w tym pożyczek na dowód osobisty, czy leasingów z koniecznością wykupu leasingowanego dobra.
Kredytobiorca jest osobą fizyczną, prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która otrzymała kredyt. Takiej definicji możemy się doszukać w ustawie Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku. Aby stać się kredytobiorcą, należy podpisać z bankiem umowę kredytową, co oznacza konieczność wywiązania się z konkretnych obowiązków, które w tej umowie są zawarte. Jednym z podstawowych obowiązków kredytobiorcy jest konieczność terminowego spłacania zaciągniętego zobowiązania. O tym jednak napiszemy więcej w jednym z kolejnych wątków.
Z kolei drugą stroną umowy z kredytobiorcą jest kredytodawca, którym według prawa może być jedynie bank udzielający kredytów. Zdarza się, że niekiedy kredytodawcą nazywani są także przedsiębiorcy, którzy udzielają swoim kontrahentom kredytu kupieckiego. Jednak jest to określenie bardziej potoczne.
Z ustawy Prawo bankowe wynika, że kredytodawca ma prawo, a nawet obowiązek weryfikować i sprawdzać zdolność kredytową kredytobiorcy. Ponadto koniecznie musi także sprawdzić, czy kredytobiorca nie ma zaległości związanych z kredytami lub innymi zobowiązaniami finansowymi. W związku z tym przed udzieleniem kredytu banki sprawdzają bazy informacji kredytowej i bazy dłużników.
Kto może w Polsce zostać kredytobiorcą?
Aby otrzymać kredyt w Polsce – praktycznie każdy jego rodzaj, w tym kredyt gotówkowy, kredyt konsolidacyjny, czy kredyt hipoteczny wymaga spełnienia kilku bardzo istotnych wymagań. Do wymogów tych należy:
- Obywatelstwo polskie – obcokrajowcy również mogą starać się o kredyt, lecz na innych zasadach,
- Osiągnąć pełną zdolność do czynności prawnych – co ma miejsce w momencie osiągnięcia pełnoletności,
- Być osobą pełnoletnią – choć niekiedy podmioty finansowe przyznają finansowanie dopiero po osiągnięciu 21 lat,
- Mieć nadany numer PESEL,
- Wykazać się odpowiednią zdolnością kredytową – warto podkreślić, że do zdolności kredytowej wlicza się również historia kredytowa.
Spełnienie poważnych kryteriów nie jest jednak równoznaczne z otrzymaniem finansowania. Każdy bank może udzielić finansowania według (oprócz wspomnianych powyżej) własnych zasad i własnych kryteriów. Co oznacza, że potencjalny kredytobiorca w jednym banku otrzyma odpowiedź odmowną, a w drugim bank zdecyduje się na podpisanie z nim umowy kredytowej.
Jakie są prawa kredytobiorcy?
Zanim zdecydujesz się podpisać jakąkolwiek umowę, warto zapoznać się ze swoimi prawami i obowiązkami, jakie z niej wynikają. Tym bardziej, gdy dotyczy to kwestii finansów – często niemałych. Twoim prawem jako konsumenta i kredytobiorcy jest prawo do otrzymania pełnej i zgodnej ze stanem faktycznym informacji na temat zobowiązania. Bank powinien udostępnić ci zatem informacji dotyczących:
- Rodzaju kredytu lub pożyczki,
- Okresu kredytowania (w tym również liczbie ewentualnych rat i ich wysokości, pełny harmonogram spłat),
- Stopie oprocentowania,
- Wysokości RRSO, prowizji i całkowitej kwocie kredytu,
- Konieczności zawarcia dodatkowym umów np. ubezpieczeniu (pamiętaj o tym, że bank nie może zmusić cię do wykupienia ubezpieczenia, ale może odmówić finansowania, gdy z niego nie skorzystasz),
- Ewentualnych kosztach notarialnych, które związane są z umową
Jako kredytobiorca masz pełne prawo otrzymać bezpłatny projekt umowy. Bank musi również wyjaśnić ci wszelkie niejasności wynikające z umowy, co więcej musi się to odbyć przed zawarciem umowy.
Jako kredytobiorca masz również prawo do nadpłaty zobowiązania lub jego całkowitej wcześniejszej spłaty. W przypadku nadpłaty lub przedterminowej spłaty kredytu koszt zobowiązania zostanie obniżony. Masz zatem prawo otrzymać zwrot nadpłaconych środków. Warto także nadmienić, że przy kredycie konsumenckim nie trzeba informować banku o wcześniejsze spłacie lub nadpłacie. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku kredytu hipotecznego. W momencie nadpłaty kredytu hipotecznego bez powiadomienia banku pieniądze zostaną zaksięgowane na koncie technicznym kredytu. Bez wyraźnej dyspozycji bank samodzielnie nie podejmie jego nadpłaty. Zanim jednak do nadpłaty dojdzie, warto się zastanowić, co lepiej spłacać przed czasem kapitał, czy odsetki?
Kolejnym bardzo istotnym prawem kredytobiorcy jest prawo do odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego. Prawo to przysługuje w ciągu 14 dni od zawarcia umowy i nie jest konieczne podawanie przyczyny odstąpienia od umowy. Kredytodawca powinien zatem przekazać konsumentowi wzór oświadczenia odstąpienia od umowy już na etapie zawierania umowy kredytowej.
Jakie są obowiązki kredytobiorcy?
Kredytobiorca oprócz praw ma także szereg obowiązków. Jednym z najważniejszych jest oczywiście obowiązek wywiązania się z postanowień umowy. Dotyczy to zarówno spłaty kredytu w ustalonym czasie, jak i wykorzystania środków w określonym celu. Ma to odniesienie głównie do kredytów celowych. Do kredytów celowych należy przykładowo kredyt na samochód, czy kredyt hipoteczny. Kredytobiorca nie może zatem środków z kredytu na samochód przeznaczyć na wyjazd wakacyjny. Wykorzystanie środków w innym celu niż zamierzony jest podstawą do wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym. Kredytobiorca musi wówczas spłacić kredyt praktycznie natychmiast.
Obowiązkiem kredytobiorcy jest spłata nie tylko otrzymanego kapitału, ale również odsetek i opłat dodatkowych np. prowizji.
Kolejnym, a właściwie pierwszym obowiązkiem kredytobiorcy, który chce otrzymać od banku wsparcie, jest udostępnienie informacji na swój temat. Informacje te związane są nie tylko z danymi osobowymi, ale także danymi związanymi z dochodami. Konsument musi zatem na żądanie banku udostępnić zaświadczenie o zatrudnieniu i dochodach. Naturalnie, jeśli nie chce tego zrobić, może zrezygnować ze starań o dodatkową gotówkę. Jeżeli twoja historia kredytowa, pozostawia wiele do życzenia, warto zrobić kilka rzeczy, które poprawią historię kredytową.
Co się dzieje, gdy kredytobiorca umiera?
Jednym z częstych pytań dotyczących kredytobiorcy jest to, co się dzieje z kredytem, gdy kredytobiorca umiera. Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Wiele bowiem zależy od rodzaju kredytu i jego zabezpieczeniach. Przykładowo, jeżeli umiera konsument, który sam zaciągnął kredyt gotówkowy, zobowiązanie przechodzi na spadkobierców. Mowa wówczas o dziedziczeniu długu. Z kolei w przypadku, gdy umowę z bankiem podpisało więcej osób, obowiązek przechodzi na pozostałe osoby lub osobę. Dotyczy to również żyranta – który jest odpowiedzialny za spłatę kredytu za kredytobiorcę. Niekiedy kredyty są ubezpieczone na wypadek śmierci kredytobiorcy. W tym przypadku kredyt objęty jest polisą – kredyt spłaca zatem towarzystwo ubezpieczeniowe. Jednak aby wiedzieć, co stanie się z kredytem po śmierci kredytobiorcy w pierwszej kolejności należy przeczytać podpisaną przez niego umowę.