Na ogół chcąc skorzystać z produktów bankowych, instytucję wybieramy pod względem cen produktów, jakości obsługi, czy dostępności placówek i aplikacji mobilnych. Rzadko zwracamy uwagę na to, skąd pochodzi bank, na jakiej zasadzie działa i jakim rodzajem banku jest. W Polsce możemy natomiast wyróżnić banki spółdzielcze, banki komercyjne, banki państwowe, a także zagraniczne. Jak się okazuje z danych opublikowanych przez KNF, to banki spółdzielcze pod względem ich liczebności wiodą prym na polskim rynku. Czym są banki spółdzielcze i czym różnią się od komercyjnych banków? Odpowiadamy w artykule.
Rodzaje banków działających w Polsce
Gdy korzystamy z usług bankowych, rzadko zastanawiamy się nad różnicami między poszczególnymi instytucjami. Tymczasem banki w Polsce różnią się od siebie pod wieloma względami. Poniżej przedstawiamy cztery rodzaje banków działających na polskim rynku.
- Banki spółdzielcze – to bardziej lokalne instytucje finansowe, działające na zasadzie spółdzielni. Ich cechą charakterystyczną są bliższe relacje z klientami i znajomością lokalnego rynku. W Polsce banki spółdzielcze stanowią większość, obecnie (na koniec 2023 roku) funkcjonuje ich bowiem 492. Ich celem jest nie tylko maksymalizacja zysków, ale także optymalizacja działalności na rzecz członków.
- Banki państwowe – są to instytucje, w których głównym udziałowcem jest Skarb Państwa. Aktualnie jedynym przedstawicielem polskiego banku państwowego jest Bank Gospodarstwa Krajowego. Banki te często realizują zadania związane z polityką gospodarczą państwa.
- Banki komercyjne – to druga co do wielkości grupa banków w Polsce (30 banków). Banki komercyjne działają jako spółki akcyjne i są nastawione głównie na wypracowanie zysku. Oferują duży wybór usług dla klientów indywidualnych i przedsiębiorstw. Na ogół korzystamy z komercyjnych banków, by wziąć kredyt hipoteczny, kredyt na samochód, czy kredyt inwestycyjny.
- Banki zagraniczne – w Polsce funkcjonują również oddziały i filie banków z innych krajów. Wnoszą one na polski rynek nowe produkty i technologie. Konkurują z bankami krajowymi, co wpływa na jakość usług i ceny.
Przed podpisaniem umowy z bankiem o prowadzenie konta osobistego, czy otwarciem lokaty warto pamiętać, że każdy rodzaj banku ma swoją specyfikę i rolę w systemie finansowym. Dzięki tej różnorodności możemy wybierać usługi najlepiej dopasowane do swoich potrzeb. Warto więc zwracać uwagę na charakter banku, z którego usług korzystamy.
>> Może Cię zainteresować: Cross selling w bankowości
Banki spółdzielcze – co to?
Banki spółdzielcze to dość specyficzne instytucje finansowe, które łączą tradycję z nowoczesnością. Działają one na zasadach spółdzielni, co odróżnia je od banków komercyjnych. Ich głównym celem jest wspieranie lokalnych społeczności i rozwój regionów, w których funkcjonują.
Charakterystyczną cechą banków spółdzielczych jest ich bliski kontakt z klientami. Oferują one te same usługi co komercyjne banki, ale często dostosowane są do potrzeb mieszkańców mniejszych miejscowości. Co więcej, każdy może korzystać z usług banków spółdzielczych, niezależnie od tego, czy jest członkiem spółdzielni. Jednak członkostwo daje dodatkowe przywileje. Aby zostać członkiem, wystarczy wpłacić udział w wysokości ustalonej przez bank. Członkowie banku spółdzielczego mają wpływ na jego działalność. Mogą uczestniczyć w zebraniach, wybierać władze banku i decydować o kierunkach rozwoju. To sprawia, że banki te są wolne od zewnętrznych wpływów.
Mniejsze banki spółdzielcze mają obowiązek zrzeszać się w większych grupach. Zapewnia to bezpieczeństwo powierzonych środków i wzmacnia ich pozycję na rynku. Jednocześnie zachowują one swoją niezależność, a także wspomniany lokalny charakter.
Warto podkreślić, że banki spółdzielcze podlegają tym samym regulacjom prawnym co inne banki. Tak samo, jak banki komercyjne, muszą dostosowywać swoje działania do obowiązujących przepisów. Nadzór nad nimi sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.
>> Przeczytaj również: Private banking — usługa dla zamożnych
Jak działają banki spółdzielcze?
Tak jak już wspominaliśmy, banki spółdzielcze działają na zasadach spółdzielni, co oznacza, że ich właścicielami są członkowie. Każdy członek ma równe prawa, niezależnie od liczby posiadanych udziałów, zgodnie z zasadą „jeden członek, jeden głos”. Aby przystąpić do banku spółdzielczego, należy złożyć pisemną deklarację członkowską i wpłacić wymagany udział. Zarząd banku decyduje o przyjęciu nowych członków w ciągu miesiąca od złożenia deklaracji. Kwota, którą należy wpłacić, aby zostać udziałowcem, zależy od wewnętrznych ustaleń banku. Jak się okazuje, kwoty te nie są tak wysokie, jak się spodziewamy. Niekiedy wystarczy już 100 lub 150 złotych, by dołączyć do banku. Z kolei inne banki wymagają wpłaty na poziomie 1 000 złotych, co także nie wydaje się wygórowaną ceną.
Członkowie banku spółdzielczego mają prawo uczestniczyć w Walnym Zgromadzeniu, na którym podejmowane są różne decyzje dotyczące działalności banku. Ponadto członkowie mają także prawo wybierać władze banku oraz wpływać na jego strategię i kierunki rozwoju. Warto zaznaczyć, że członkostwo wiąże się również z obowiązkami, takimi jak udział w pokrywaniu ewentualnych strat banku do wysokości zadeklarowanych udziałów. Banki te objęte są ochroną Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
Banki spółdzielcze muszą zrzeszać się w większych grupach, co zapewnia im stabilność i bezpieczeństwo finansowe. Zrzeszenia te umożliwiają bankom spółdzielczym dostęp do szerszej gamy produktów i usług oraz wspierają je w działalności operacyjnej. Ponad 64 procent banków spółdzielczych w Polsce zrzeszonych jest w Grupie BPS. Tak jak komercyjne banki, banki spółdzielcze działają na podstawie przepisy ustawy Prawo bankowe i dodatkowo na podstawie ustawy O funkcjonowaniu banków spółdzielczych oraz ustawy Prawo spółdzielcze.
Dzięki udziałowi lokalnej społeczności banki spółdzielcze są bliżej swoich klientów i lepiej znają potrzeby swoich klientów. Często skupiają się na wspieraniu lokalnych społeczności, inwestując wypracowane zyski w obszarach, na których działają. To sprawia, że często są ważnym elementem miejscowej gospodarki, oferując nowoczesne usługi bankowe przy jednoczesnym zachowaniu tradycyjnych wartości spółdzielczych.
>> Zobacz również: Jakie są banki w Polsce i które z nich są najstarsze?
Największe banki spółdzielcze w Polsce
Biorąc pod uwagę różne rankingi, możemy zauważyć, że wyraźnym liderem wśród banków spółdzielczych jest Bank Spółdzielczy w Brodnicy, który działa na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Posiada aktywa przekraczające 3 miliardy złotych. Kolejnym znaczącym graczem jest Bank Spółdzielczy w Ostrowi Mazowieckiej, który obsługuje klientów w północno-wschodniej Polsce. Jego aktywa wynoszą około 2 miliardy złotych. Lubelski Bank Spółdzielczy, działający na Lubelszczyźnie, również wyróżnia się swoją efektywnością. Jego aktywa przekraczają 1,5 miliarda złotych. NaturoBank Bank Spółdzielczy, z siedzibą w Łodzi, obsługuje klientów w centralnej Polsce i posiada aktywa na poziomie 1 miliarda złotych.
Niemniej jednak można zauważyć, że komercyjne banki osiągają znacznie wyższe dochody. Jednak tak jak wspomnieliśmy, głównym celem banków komercyjnych jest osiąganie zysków. Zdarza się zatem, że oferta banków spółdzielczych jest lepiej dostosowana do potrzeb lokalnej ludności. Niekiedy możemy spotkać się również z atrakcyjniejszą ofertą kredytów gotówkowych, kredytów konsolidacyjnych czy, prowadzenia rachunku osobistego. Zanim zdecydujemy się na współpracę z bankiem, warto przejrzeć ofertę różnych instytucji. Niekiedy możemy dzięki temu skorzystać na bardziej dopasowanych do naszej sytuacji produktach.